دکتر علیرضا رئیسی در نشستی خبری که امروز (۹ شهریور) به مناسبت هفته دولت برگزار شد، درباره وضعیت تولید واکسن‌ها در کشور اظهار کرد: راهبرد اصلی وزارت بهداشت این است که واکسن تا حد امکان در داخل کشور تولید شود و به طور قطع از تولید واکسن حمایت می‌کنیم. تولید واکسن در کشور حدود ۸۰ سال قدمت دارد و پیشرفت‌هایی طی سال‌های گذشته به دست آمده است.
وی ادامه داد: موسسه‌های «پاستور» و «رازی» واکسن‌هایی را تولید می‌کردند اما میزان تولید این دو موسسه به ویژه در موسسه رازی کاهش یافته است؛ به طور مثال، واکسن «ثلاث» در کشور تولید می‌شد اما در این زمینه دچار مشکل شده‌ایم؛ به نحوی که این واکسن را به کشور وارد کردیم.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با بیان اینکه تولید واکسن در کشور می‌بایست متنوع باشد، گفت: بخش خصوصی نیز به تولید واکسن ورود کرده اما نتوانسته کیفیت لازم و میزان مورد نیاز را تامین کند. واکسن‌هایی که در کشور تولید می‌شوند، می‌بایست تاییدیه‌های لازم را داشته باشند. در حال حاضر، اغلب واکسن‌ها از خارج کشور وارد می‌شود که نه تنها سبب ارزبری می‌شود، بلکه به دلیل تحریم‌ها نیز دچار مشکلاتی می‌شویم. به طور مثال، طی جنگ ۱۲ روزه به دلیل محدودیت‌های پرواز در زمینه واردات واکسن دچار مشکل شدیم و از ذخایر خود استفاده کردیم.
رییسی با بیان اینکه واکسن وارداتی کشور اغلب از هند به کشور وارد می‌شود، توضیح داد: انستیتو پاستور در نظر دارد که با همکاری کوبا، فناوری تولید ۲ واکسن پنوموکوک و روتاویروس را داشته باشیم. همچنین این انستیتو در نظر دارد که با کشور چین وارد قرار داد شود. بازهم تاکید می‌کنم که راهبرد اصلی وزارت بهداشت، تولید واکسن در کشور است.
وی ادامه داد: راهبرد اصلی وزارت بهداشت این است که شرکت‌های دانش‌بنیان، انستیتو رازی و انستیتو پاستور در داخل کشور تولید واکسن را به‌طور جدی دنبال کنند. ۸ مجموعه در زمینه تولید واکسن کرونا ورود کردند و تعدادی از این مجموعه‌ها موفق شدند. مساله حمایت از تولید داخلی در کشور مطرح است که بسیار خوب است اما هنگامی که سخن از کالای سلامت سخن به میان می‌آید آن کالای تولیدی می‌بایست کیفیت داشته باسد. اگرچه بسیاری از تجهیزات پزشکی که در کشور تولید می‌شود باکیفیت هستند اما تجهیزات بی‌کیفیت نباید استفاده شوند. به طور مثال، اتفاقات ماشین‌های دیالیز یکی از این موارد است.
رئیسی با بیان اینکه تمام چالش‌ها و مشکلات نظام سلامت می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد، توضیح داد: یکی از چالش‌های نظام سلامت، مصرف الکل است. من بر این باور هستم که مراکز ترک الکل در کشور وجود داشته باشد. اگر صورت مساله را پاک کنیم، هرگز به جایی نمی‌رسد.
وی با بیان اینکه ناهنجاری را می‌بایست کنترل کرد، گفت: اگر ناهنجاری‌ها کنترل نشود، سبب شیوع بیماری می‌شود. نگهداری از حیوانات خانگی، یکی از چالش‌های اجتماعی است؛ افرادی که از حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند، می‌بایست به واکسیناسیون حیوانات و انگل‌زدایی توجه کنند که در غیر اینصورت سبب شیوع بیماری‌های مشترک میان حیوان و انسان می‌شود. افرادی که حیوانات خانگی را نگهداری می‌کنند، می‌بایست مراقبت‌های لازم و نکات ایمنی را رعایت کنند.
رئیسی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان اینکه نگاه به حوزه سلامت می‌بایست تغییر کند، اظهار کرد: با توجه به پیشرفت فناوری‌ها و ورود هوش مصنوعی در تمام جنبه‌ها می‌بایست رویکرد نوینی در مدیریت و ارائه خدمات سلامت داشته باشیم. خودمراقبتی از طریق سامانه و فناوری را در آینده نزدیک رونمایی می‌کنیم تا بتوانیم اطلاعات را شخصی‌سازی شده ارائه دهیم و با مردم ارتباط برقرار کنیم تا آموزش و ابزارهای خودمراقبتی را در اختیار آنها قرار دهیم.
معاون بهداشت وزیر بهداشت درباره اولویت‌های وزارت بهداشت تصریح کرد: اولویت‌های وزارت بهداشت در دوره کنونی به ترتیب جوانی جمعیت، مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت، برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع و اولویت چهارم نیز خودمراقبتی است.
وی ادامه داد: وزارت بهداشت بر این باور است رفع مشکلات حوزه سلامت به مشارکت مردم نیاز دارد. بررسی‌ها بیانگر این است که ۷۵ تا ۸۰ درصد مشکلات حوزه سلامت خارج از این حوزه است. آلودگی هوا، تصادفات جاده‌ای و مشکلات دیگر که پیامدهایی برای سلامتی مردم دارد اما خارج از نظام سلامت است.
رئیسی درباره برنامه پزشکی خانواده گفت: این برنامه در چند برنامه توسعه‌ای کشور آمده و به صورت ناقص در بخش روستایی اجرا شده است.
وی با بیان اینکه بررسی‌ها بیانگر این است ۴۰ درصد آزمایشاتی که در کشور تجویز می‌شود، غیرضروری است و فقط هزینه‌های زیادی به مردم تحمیل می‌کند، افزود: بسیاری از داروهایی که تجویز می‌شود نیز بر اساس راهنماهای بالینی نیست و به طور قطع می‌بایست کاهش یابد. این موضوع سبب افزایش هزینه‌های سلامت می‌شود و بودجه موردنیاز برای این حوزه می‌بایست محدودیت نداشته باشد.
او گفت: کشورهای جهان به سوی اجرای پزشکی خانواده روی آورده‌اند تا معضلات حوزه سلامت را برطرف کنند. ۷۰ درصد بار درمان در دنیا بر دوش پزشکان عمومی است؛ این در حالی است که در کشور ما بسیاری از مردم به پزشکان متخصص مراجعه می‌کنند.
معاون وزیر بهداشت در پاسخ به پرسش ایسنا درباره برنامه‌های وزارت بهداشت برای غربالگری دانش‌آموزان در سال تحصیلی جدید، توضیح داد: به طور قطع گروه اصلی مورد هدف وزارت بهداشت می‌بایست مدارس باشند؛ چرا که تمام آموزش‌های سبک زندگی و سرمایه‌گذاری بر سلامت روی افراد زیر 18 سال اثرگذاری بیشتری دارد. آموزش‌های لازم برای سبک زندگی سالم، پیشگیری از بیماری‌های مزمن و پیشگیری از پوسیدگی دندان را می‌توان برای سنین پایین ارائه کرد. تجربه در دنیا ثابت کرده است افزایش تعداد دندانپزشک با بهبود شاخص پوسیدگی دندان در جمعیت کودکان و نوجوانان هیچ ارتباطی ندارد اما پیشگیری می‌تواند به بهبود این شاخص کمک کند.
وی افزود: بسیاری از افراد در سنین ۶۰ تا ۷۰ سالگی بیش از نیمی از دندان‌های خود را از دست می‌دهند؛ این مسئله نشان می‌دهد که افزایش تعداد دندانپزشک به تنهایی تأثیری بر سلامت دهان و دندان ندارد و پیشگیری از دوران کودکی ضروری است.
معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه با مشکلات ناشی از استفاده از شبکه‌های اجتماعی مواجه هستیم، خاطرنشان کرد: چاقی، کم تحرکی و استفاده بسیار زیاد از شبکه‌های اجتماعی مواردی هستند که در غربالگری مدارس می‌بایست بیشتر دیده شوند. متاسفانه سن ابتلا به دیابت، فشار خون و بیماری‌های متابولیک در حال کاهش است و دختران به دلیل سبک زندگی ناسالم در دوران بلوغ دچار مشکلاتی مانند تنبلی تخمدان می‌شوند که در جوانی بر باروری آنها اثر می‌گذارد.
رئیسی ادامه داد: کودکان می‌بایست پیش از ساعت ۱۰ بخوابند چرا که رشد هورمون‌ها از ساعت ۱۰ شب تا ۴ صبح است. بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند سبب بروز مشکلاتی در زمینه رشد و چاقی شود.
معاون وزیر بهداشت در پاسخ به پرسش یک خبرنگار درباره شیوع بیماری‌های تنفسی پس از بازگشت زائران از اربعین حسینی گفت: مورد مبنی بر این موضوع گزارش نشده اما به طور قطع بیماری‌های تنفسی در هرجا که یک جمعیت انبوه وجود داشته باشد شایع می‌شود و هیچ ارتباطی با سفر اربعین ندارد. نگاه به بیماری کرونا باید تغییر کند و باید بدانیم که این بیماری به یک بیماری بومی مانند سرماخوردگی در کشورها تبدیل شده است.
وی ادامه داد: هنگامی که با یک سوش جدید یا جهش ژنتیکی بیماری مواجه شویم باید نسبت به آن احساس خطر کنیم. هرگاه که یک سوش جدید تغییر ژنتیکی از نظر سیستم بهداشتی داشته باشیم باید نسبت به آن موضوع احساس نگرانی کرد.
معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره سقط جنین در کشور گفت: سقط جنین معمولا به دو روش قانونی و غیرقانونی انجام می‌شود که اطلاعاتی درباره روش غیرقانونی در دسترس نداریم. بررسی‌ها بیانگر این است که میزان سقط قانونی در کشور کمتر از ۱۰ هزار مورد در هر سال است.
رئیسی با اشاره به اجرای برنامه «نفس» در کشور گفت: سقط جنین می‌تواند سبب بروز مشکلات جسمی و روحی برای مادران باردار شود و به نحوی یک قتل محسوب می‌شود. شاهد تبلیغات داروهای سقط جنین در شبکه‌های اجتماعی هستیم که کنترل آن بسیار سخت است. هنگامی که زوج برای سقط جنین تصمیم‌گیری می‌کنند، چرایی تصمیم آنها می‌بایست ریشه‌یابی شود. برنامه نفس در کشور انجام می‌شود و توانسته از سقط‌های جنین در کشور جلوگیری کند. ۱۵ هزار نفر تحت مشاوره قرار گرفتند که از این تعداد ۱۰ هزار نوزاد به دنیا آمده‌اند.
وی با بیان اینکه اجرای برنامه پزشکی خانواده بر ارائه خدمات پایه سلامت نقش دارد، اظهار کرد: منظور از برنامه پزشکی خانواده این است که یک تیم پزشکی که متشکل از گروه‌های مختلف نظام سلامت است، یک جمعیت خاص را تحت پوشش داشته باشد. برنامه پزشکی خانواده می‌تواند افرادی که نیازمند مراقبت عمومی هستند را تحت پوشش قرار دهد و این افراد را در صورت نیاز به مراکز تخصصی دولتی نزدیک محل سکونت‌شان ارجاع دهد. این رویکرد می‌تواند به ارتقای کیفیت خدمات پزشکی و کاهش هزینه‌های مراکز تخصصی کمک کند.
معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه با چالش‌هایی در حوزه پزشکی خانواده مواجه هستیم، تصریح کرد: اغلب چالش‌ها در مسائل مالی و بدهی‌های انباشته ریشه دارد. همچنین میزان تعرفه‌های پزشکی پایین است که سبب کاهش انگیزه متخصصان برای حضور در این برنامه می‌شود و این در حالی است که پرداخت‌ها به متخصصان بیمارستان‌ها از اسفند سال گذشته تاکنون به موقع انجام شده و روند بهبود یافته است.
وی با بیان اینکه منابع به منظور اجرای پزشکی خانواده می‌بایست به میزان کافی و در زمان مناسب در اختیار وزارت بهداشت قرار گیرد، گفت: سازمان برنامه و بودجه می‌بایست اعتبار کافی را در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد. رئیس‌جمهور که سابقه وزارت و نمایندگی مجلس را در کارنامه دارد بر اجرای برنامه پزشکی خانواده تاکید دارد و به سازمان برنامه و بودجه دستور داده که اعتبار لازم را در زمان مناسب در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد.
رئیسی با بیان اینکه بکارگیری همزمان از پزشکی خانواده و مراکز تخصصی به منظور ارتقا سلامت ضروری است، تصریح کرد: برنامه‌ریزی‌ها می‌بایست به نحوی باشد که افراد به مراقبت پایه و تخصصی با کیفیت مناسب دسترسی داشته باشند.
وی با بیان اینکه پرونده الکترونیک سلامت از دیگر موارد موثر بر برنامه پزشکی خانواده است، تصریح کرد: منظور از پرونده الکترونیک این است که پرونده بیمار در اختیار پزشک متخصص قرار گیرد و ننایج تشخیصی پزشک متخصص نیز می‌بایست در اختیار پزشک عمومی که وی را ارجاع داده، قرار گیرد. با وجود تلاش‌های صورت گرفته، اتصال در سطح سه به صورت کامل انجام نشده است. همچنین موفقیت ۸۰ درصدی در سطح یک حاصل شده است. وجود سامانه‌های مختلف در بیمارستان‌ها سبب کندی در این زمینه شده و سامانه‌ها می‌بایست به نحوی باشد که قابلیت اتصال داشته باشند.
رئیسی با بیان اینکه سناریوهای لازم برای اجرای برنامه پزشکی خانواده آماده شده، گفت: مدیریت منابع توسط بیمه‌ها و سازمان‌های مرتبط در دستور کار است و با اجرای این برنامه به صورت ملی، هر فرد دسترسی مستمر به خدمات سلامت پایه و تخصصی دارد.
رئیسی با بیان اینکه کنترل بیماری‌های واگیر از اهمیت فراوانی برخوردار است، تصریح کرد: موفق به دریافت گواهی حذف سرخک و سرخجه شده‌ایم اما دریافت چنین گواهی به معنای نبود این بیماری‌ها در کشور نیست و انتقال محدود وجود دارد. با توجه به این شرایط، برنامه‌های پیشگیری و حذف بیماری‌ها همچنان ادامه دارد.
معاون وزیر بهداشت توضیح داد: کشورهای افغانستان و پاکستان که در همسایگی ما قرار دارند، بیشترین میزان شیوع این بیماری را دارند اما ایران موفق شده این بیماری‌های سرخک و سرخجه را کنترل کند. میزان انتقال بومی این بیماری‌ها ۶ درصد است. اگر مواردی مبنی بر ابتلا به سرخک در شرق کشور گزارش شود سیستم بهداشتی کشور به صورت مراجعه خانه به خانه نسبت به تزریق واکسن سرخک اقدام می‌کند که البته هزینه‌های بسیار زیادی دارد.
رئیسی با بیان اینکه تعداد ابتلا به سرخک در کشور نسبت به کشورهای همسایه بسیار کمتر است، توضیح داد: برنامه کنترل و حذف بیماری سرخک و سرخجه با جدیت کامل دنبال شد و دسترسی به خدمات پیشگیری در تمام کشور امکان‌پذیر بود. نه تنها در زمینه کنترل سرخک و سرخچه موفق بوده‌ایم بلکه هیچ موردی مبنی بر ابتلا به فلج اطفال طی ۲۰ سال گذشته گزارش نشده است.
وی همچنین پشه آئدس را زنگ هشدار برای تمام جهان دانست و تصریح کرد: بیماری تب دنگی نخست از کشور امارات به کشور وارد شد اما چابهار و بندر لنگه با انتقال بومی مواجه شدند که بیشترین میزان انتقال بومی برای چابهار به دلیل شرایط محیطی این شهر بود. این پشه در برابر گرما، سرما و سمپاشی بسیار مقاوم است و به همین دلیل نابودی آن سخت است اما می‌توان آن را کنترل کرد.
رئیسی با بیان اینکه پشه آئدس سبب ابتلا به بیماری «چیکونگونیا» نیز می‌شود، خاطرنشان کرد: واکسن اختصاصی برای این بیماری در دسترس نیست و دو مورد ابتلا به این بیماری اخیراً گزارش شده است.
وی در پاسخ به پرسشی درباره واکسن HPV اظهار کرد: این ویروس می‌تواند سبب سرطان دهانه رحم شود اما این سرطان جزو ۱۰ سرطان شایع کشور نیست. همچنین این ویروس می‌تواند سبب زگیل‌های تناسلی شود که واکسن آن برای این زگیل‌ها کاربرد دارد. اگرچه این واکسن هنوز جزو برنامه ملی واکسیناسیون کشور نیست اما کمیته ملی واکسیناسیون کشوری نسبت به بررسی و اثرگذاری این واکسن اقدام کرده است. واکسن HPV با واکسن‌های دیگر تفاوت دارد و تاکنون کمیته ملی واکسیناسیون تصمیم نهایی درباره استفاده عمومی از آن را نگرفته است. هدف از واکسیناسیون HPV دو موضوع اصلی است و پیشگیری از سرطان سرویکس و پیشگیری از زگیل‌های تناسلی است.
رئیسی درباره واکسن آنفلوآنزا نیز توضیح داد: واکسن آنفلوآنزا که سالانه در داروخانه‌ها در دسترس است از طریق بخش خصوصی تامین می‌شود و برای افرادی دارای ضعف سیستم ایمنی، بیماران دیابتی و دیالیزی توصیه می‌شود.
رئیسی در پاسخ به پرسشی درباره آخرین وضعیت تزریق همگانی واکسن HPV گفت: با توجه به بررسی‌های کمیته ملی واکسیناسیون، هنوز توصیه‌ای برای استفاده همگانی از این واکسن صادر نشده اما بررسی‌های شیوع شناسی و سیاستگذاری‌ها در این حوزه ادامه دارد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره وظایف وزارت بهداشت در حوزه جوانی جمعیت گفت: جوانی جمعیت در دستان وزارت بهداشت نیست بلکه مسئولیت سلامت جمعیت را بر عهده دارد. اگر مادر ۴۵ ساله باردار شد یا نوزادی نارس به دنیا آمد، وزارت بهداشت وظیفه دارد که مراقبت‌های مطلوب را برای آنها ارائه دهد اما مواردی مانند کنترل آلودگی که منجر به مرگ چندهزار نفر می‌شود حوادث ترافیکی که ۲۰ هزار نفر را سالانه به کام مرگ می‌برد در دستان وزارت بهداشت نیست. بررسی‌ها بیانگر این است که ایران از منظر جمعیتی با خطر مواجه است. ژاپن که جزو ۵ کشور قدرتمند جهان به حساب می‌آید به دلیل مشکلات جمعیتی در آینده با مشکلات بسیار جدی مواجه می‌شود. متاسفانه میزان تولد کشور در سال گذشته به کمتر از یک میلیون نفر رسید جمعیت برخی از استان‌ها مانند گیلان در حال منفی شدن است.
