کمبود پروتئین در اغلب موارد بی‌خطر است و می‌توان آن را از طریق رژیم غذایی مناسب مدیریت کرد. با این حال، در موارد شدید، این وضعیت می‌تواند منجر به «ادم» شود؛ یعنی ورم ناشی از تجمع مایعات در بافت‌های بدن که ممکن است نیازمند توجه پزشکی باشد. در ادامه به بررسی ارتباط میان این دو می‌پردازیم.
هنگامی که صحبت از مصرف پروتئین از طریق رژیم غذایی به میان می‌آید، معمولاً نقش آن در ترمیم و ساخت عضلات و بافت‌ها مدنظر است. اما سطوح پایین پروتئین در بدن می‌تواند منجر به مشکلاتی شود که در ظاهر بی‌ارتباط به نظر می‌رسند، مانند ادم که در واقع به معنی ورم ناشی از تجمع مایع در بافت‌های بدن است.
با دکتر مانیش ایتولیکار، پزشک مشاور در بیمارستان فورتیس در منطقه مولوند، گفت‌و‌گو کرده است. او همچنین راهکار‌هایی را برای پیشگیری از این وضعیت ارائه داده است.
کمبود پروتئین چگونه به ادم منجر می‌شود؟
دکتر ایتولیکار توضیح داد: «کمبود پروتئین، به‌ویژه در ارتباط با آلبومین که یکی از اجزای اصلی پروتئین است، می‌تواند باعث بروز ادم شود، زیرا آلبومین مسئول اصلی حفظ مایع درون رگ‌های خونی است. زمانی که سطح آلبومین پایین می‌آید، مایعات از رگ‌ها نشت کرده و در پاها و سایر بافت‌های نرم تجمع می‌یابد.»
طبق اطلاعات منتشرشده در پایگاه StatPearls، آلبومین پروتئینی است که توسط کبد تولید و به جریان خون آزاد می‌شود. این پروتئین به‌طور معمول در خون، فضا‌های میان‌سلولی و برخی مایعات دیگر بدن یافت می‌شود. اما اگر مقدار زیادی آلبومین در جا‌هایی مانند ادرار یا مایعات تجمع‌یافته در شکم (که به آن آسیت گفته می‌شود) دیده شود، این می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در بدن باشد.
علائم اولیه ادم ناشی از کمبود پروتئین شامل موارد زیر است:
• تورم در اطراف قوزک پا که ممکن است به سمت بالا گسترش یابد.
• در بیماران بستری یا ناتوان، تورم ممکن است در ناحیه بین دو باسن ظاهر شود که به آن «ادم ساکرال» می‌گویند.
• ادم گودگذار (Pitting Edema)، که با ایجاد فرورفتگی یا گود شدن محل ورم هنگام فشار دادن مشخص می‌شود.
چگونه مصرف پروتئین را افزایش دهیم
دکتر ایتولیکار پیشنهاد کرد که مصرف کافی پروتئین می‌تواند ادم را معکوس کند، اما این روند زمان‌بر است، چرا که بازسازی طبیعی پروتئین در بدن حدود سه هفته زمان می‌برد.
او همچنین تأکید کرد که باید بیماری زمینه‌ای که منجر به کمبود پروتئین شده نیز اصلاح شود.
وی افزود: «کمبود پروتئین می‌تواند به دلیل اختلالات مختلفی رخ دهد، از جمله سوءتغذیه ناشی از مشکلات دستگاه گوارش یا از دست دادن بیش‌ازحد پروتئین از طریق کلیه‌ها در بیماری‌های کلیوی. به جز این دو، نارسایی قلبی، سیروز کبدی، بیماری‌های مزمن ریوی، اختلالات واریسی در اندام‌های تحتانی و بیماری‌های غدد درون‌ریز مانند کم‌کاری تیروئید نیز می‌توانند باعث بروز ادم شوند.»
برای افزایش مصرف پروتئین، می‌توان از منابع گیاهی مانند جوانه‌ها یا منابع حیوانی مانند گوشت، ماهی و لبنیات استفاده کرد. بهترین منابع پروتئین تخم‌مرغ و شیر هستند که به‌راحتی می‌توان آنها را وارد رژیم غذایی روزانه کرد.
علاوه بر این، در بیماران بدحال یا افرادی که نمی‌توانند نیاز‌های تغذیه‌ای خود را از طریق رژیم معمولی تأمین کنند، مکمل‌های پروتئینی می‌توانند مفید باشند.
جمع‌بندی
اگرچه برای بسیاری ممکن است تعجب‌آور باشد، اما کمبود پروتئین می‌تواند گاهی به بروز ادم منجر شود؛ به‌ویژه در شکم، پاها، دست‌ها و کف پا. در حالی که افزایش مصرف پروتئین از طریق رژیم غذایی می‌تواند به کنترل این وضعیت کمک کند، در موارد شدید، ممکن است استفاده از مکمل‌های پروتئینی توصیه شود. با این حال، مشاوره با پزشک بهترین راهکار است. همچنین باید به دیگر علائم کمبود پروتئین مانند ریزش مو، افزایش اشتها و ابتلا به عفونت‌های شدید نیز توجه کرد، زیرا این نشانه‌ها می‌توانند به تشخیص علت اصلی ورم کمک کنند. نکته‌ی کلیدی این است که علت ورم را شناسایی کرده و با درمان مناسب آن را برطرف نمایید.
