پژوهشگران می‌گویند یک تزریق واحد از یک داروی مبتنی بر سلول‌های بنیادی ممکن است به ۱۰ نفر از یک گروه ۱۲ نفره مبتلا به دیابت نوع یک شدید کمک کرده باشد تا مصرف انسولین را متوقف کنند.
این دارو که زیمیسلسل (zimislecel) نام دارد، بوسیله شرکت داروسازی ورتکس (Vertex) ساخته شده است.
این درمان شامل تزریق سلول‌های جزیره‌ای (لانگرهانس) لوزالمعده (سلول‌های ویژه‌ای که با تولید انسولین به تنظیم قند خون کمک می‌کنند) است که در آزمایشگاه رشد یافته‌اند.
به گفته پژوهشگران یک سال پس از دریافت این درمان، ده بیمار دیگر نیازی به تزریق انسولین نداشتند و دو بیمار دیگر توانستند میزان انسولین مورد نیاز خود را کاهش دهند.
دکتر مارک اندرسون، مدیر مرکز دیابت دانشگاه کالیفرنیا، سانفرانسیسکو، که در این بررسی شرکت نداشت، گفت: «این کاری پیشگامانه است و رهایی از انسولین زندگی بیماران را تغییر می‌دهد.»
این یافته‌ها روز جمعه در نشست سالانه انجمن دیابت آمریکا در شیکاگو ارائه و در ژورنال پزشکی نیوانگلند منتشر شد.
جایگزینی سلول‌های جزیره‌ای تولیدکننده انسولین
این درمان جدید از سلول‌های بنیادی استفاده می‌کند که در آزمایشگاه به سلول‌های جزیره‌ای تبدیل می‌شوند. این سلول‌ها که با تولید انسولین قند خون را تنظیم می‌کنند، سپس به بیمار تزریق می‌شوند و پس از استقرار در کبد شروع به تولید هورمون انسولین می‌کنند.
هدف از این کار جایگزینی سلول‌های جزیره‌ای آسیب‌دیده در بیماران دچار دیابت نوع یک است.
دیابت نوع یک برخلاف دیابت نوع دو که اغلب در سنین بالاتر بروز می‌کند، معمولاً در دوران کودکی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود. در این نوع دیابت، دستگاه ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های جزیره‌ای در لوزالمعده را از بین می‌برد. بدن بدون این سلول‌ها نمی‌تواند انسولین تولید کند و بیماران باید روزانه به خود انسولین تزریق کنند.
این بررسی بر روی گروهی از افراد دارای دیابت نوع یک انجام شد که به یک عارضه شدید به نام «ناآگاهی از افت قند خون» مبتلا هستند. این بیماران نمی‌توانند تشخیص دهند که چه زمانی قند خونشان به طور خطرناکی پایین آمده است.
در این بیماران اغلب علائم هشداردهنده افت قند خون مانند تعریق یا لرزش بروز نمی‌کند- و در نتیجه ممکن است غش کنند یا دچار تشنج شوند.
به گفته این پژوهشگران، این گروه بیماران در عرض چند ماه پس از دریافت درمان به انسولین کمتری نیاز پیدا کردند. اکثر آنها تا شش ماه بعد کاملاً از دریافت هورمون بی‌نیاز شدند. نتیجه حتی بهتر این بود که دوره‌های کاهش بسیار شدید قند خون در این بیماران در طول ۹۰ روز اول کاملا متوقف شد.
پیشرفتی پس از ۲۵ سال تحقیق به دست آمد
این پیشرفت بالقوه نتیجه بیش از ۲۵ سال تحقیق است. داگ ملتون، دانشمند دانشگاه هاروارد، این کار را پس از تشخیص دیابت نوع یک در فرزندانش آغاز کرد.
او و همکارانش سال‌ها صرف آزمایش روش‌های تبدیل سلول‌های بنیادی به سلول‌های جزیره‌ای کردند.
او گفت: «این واقعیت که این روش اصولا گروهی از بیماران را درمان کرده است، برای من واقعا غافلگیرکننده است.»
ملتون در نهایت به شرکت ورتکس پیوست تا این درمان را به مرحله کارآزمایی بالینی برساند.
برایان شلتون، اولین بیماری که این درمان را دریافت کرد، پس از دریافت آن دیگر نیازی به تزریق انسولین نداشت. او کمی پس از شروع این کارآزمایی به دلیل آنچه علائم زوال عقل توصیف شده است، درگذشت.
خطرات احتمالی این نوع درمان
کارشناسان می‌گویند که این درمان مستلزم مصرف دارو‌های سرکوب‌کننده دستگاه ایمنی بوسیله بیماران است که ممکن است در درازمدت خطر عفونت یا سرطان را افزایش دهد. اما استدلال آنها این است که میزانی از سرکوب دستگاه ایمنی که در این مورد استفاده می‌شود، به اندازه سرکوب ایمنی که در پیوند کلیه، قلب و ریه استفاده می‌شود، خطرناک نیست، هرچند که برای رسیدن به نتیجه قطعی در این باره باید در انتظار ماند.
البته به گفته کارشناسان به نظر می‌رسد نتایج این کارآزمایی برای بیماران به شدت آسیب‌دیده شرکت‌کننده در آن امیدوارکننده باشد.
یکی از بیماران در این کارآزمایی بالینی آماندا اسمیت، پرستار ۳۶ ساله کانادایی تنها شش ماه پس از دریافت درمان دیگر نیازی به تزریق انسولین نداشت.
او درباره وضعیت فعلی‌اش گفت: «مانند شروع کردن یک زندگی جدید است.»
