محمد سرافراز، رئیس سابق سازمان صداوسیما و عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، در گفتگویی ویدئویی با به بررسی وضعیت فیلترینگ اینترنت، جایگاه شورای عالی فضای مجازی، پشت‌پرده مصوبه ۳۲ بندی این شورا برای رفع فیلترینگ، موضوع فیلترشکن‌ها، اینترنت ماهواره‌ای و شبکه ملی اطلاعات پرداخته است. او معتقد است وعده رفع فیلترینگ، به دلیل ترجیح شعار «وفاق» با نهادهای حکومتی کنار گذاشته شده و ساختار تصمیم‌گیری در کشور به‌گونه‌ای طراحی شده که حتی اگر رئیس‌جمهور بخواهد، عملاً امکان اجرای این وعده وجود ندارد.
آینده اینترنت ایران در یک سال آینده
سرافراز در پاسخ به این سوال که وضعیت اینترنت در یک سال بعد چگونه خواهد بود، گفت: «امیدوارم طی ماه‌های آینده اوضاع کشور تغییر کند؛ شاید نه صرفاً به‌واسطه برنامه‌ریزی و اختیار، بلکه از روی ناچاری. این تغییر می‌تواند باعث تحولات اساسی در نظام حکمرانی کشور شود که یکی از نتایج آن، آزاد شدن اینترنت است. بنابراین، تصور من این است که در چنین زمانی اینترنت آزاد در دسترس خواهیم داشت.»
وعده رفع فیلترینگ قربانی وفاق
رئیس اسبق سازمان صدا و سیما در مورد وعده رفع فیلترینگ رئیس جمهور معتقد است که مسعود پزشکیان نباید این وعده غیر واقع‌بینانه را می‌داد.
او البته می‌گوید: «وعده رفع فیلترینگ هم بزرگ و مهم نبود و می‌توانست تا حدی عملی شود. با این حال، به نظر می‌رسد تحت‌الشعاع شعار وفاق قرار گرفت. این شعار البته مبهم بود، اما برداشت من این است که منظور، وفاق با نهادهای حکومتی بود، نه وفاق با مردم یا احزاب. همین موضوع باعث شد وعده رفع فیلتر کنار گذاشته شود.»
سرافراز می‌افزاید: «واقعیت این است که نهادهای حکومتی خارج از دولت نفوذ و سیطره بالایی بر قوه مجریه پیدا کرده‌اند. رئیس‌جمهور برای تحقق وعده خود باید در برابر این ساختار ایستادگی و چالش ایجاد می‌کرد، اما ترجیح داد وارد این عرصه نشود. رفع فیلترینگ قربانی همین رویکرد شده است. بخش دیگری از مشکل نیز به مصوبات شورای عالی فضای مجازی بازمی‌گردد.»
این عضو شورای عالی فضای مجازی معتقد است که رئیس جمهور می توانست در آغاز دولت با یک دستور فیلترینگ را بردارد. اما این کار را نکرد و بعد هم مصوبه ۳۲ بندی شورای عالی فضای مجازی، عملاً اختیارات او را محدود کرد.
مصوبه‌ای که رفع فیلتر را غیرممکن می‌کند
سرافراز مصوبه 32 بندی مربوط به رفع فیلترینگ مرحله‌به‌مرحله را عجیب می‌داند و می‌گوید جزئیات آن در صحن شورا مطرح یا بررسی نشده و تنها کلیات در جلسه بدون قرائت کامل مصوبه، به رأی گذاشته شده است.
کمیته امنیتی تصمیم‌گیر در رفع فیلتر
محمد سرافراز همچنین اعلام می‌کند که یک کمیته راهبردی برای اجرای رفع فیلتر بر اساس این مصوبه پیش‌بینی شده است.
مقاومت هسته سخت در برابر رفع فیلتر
به گفته او، در این کمیته وزیر ارتباطات (به‌عنوان دبیر)، رئیس مرکز ملی فضای مجازی، وزیر اطلاعات، نماینده سپاه و نماینده دادستانی کل کشور حضور دارند.
سرافراز تاکید می‌کند که ترکیب این کمیته «ماهیتی امنیتی-قضایی-نظامی» دارد و تصمیم‌ها با رأی چهار نفر از پنج عضو گرفته می‌شود. این یعنی «هسته سختی» برای مخالفت با رفع فیلتر وجود دارد. حتی برای آزادی یوتیوب شرط کرده‌اند که نظام حکمرانی کشور را بپذیرد، عبارتی مبهم که تقریباً غیرممکن است.
مفهوم مبهم «حکمرانی فضای مجازی»
سرافراز معتقد است که برداشت داخل کشور از حکمرانی به معنای سیطره مطلق بر فضای مجازی است؛ مدلی که در هیچ‌یک از کشورهای دنیا وجود ندارد. نتیجه این نگاه، وضعیتی معکوس بوده: منابع مهم ما هک می‌شود، داده‌های بانک‌ها و نهادهای حساس به خارج انتقال می‌یابد و اکثریت کاربران (حدود ۸۰ درصد) ناچار به استفاده از VPN شده‌اند، با همه آسیب‌ها و هزینه‌های آن.
فیلترشکن‌ها؛ منفعت گروهی خاص
سرافراز درباره نقش‌آفرینی سازمان‌های بزرگ در فروش فیلترشکن، که ابوالحسن فیروزآبادی آن را مطرح کرده، نیز می‌گوید: «جایی که منع و محدودیت ایجاد شود، رانت و فساد هم شکل می‌گیرد؛ مشابه ماجرای قاچاق سوخت. وقتی جلوی قاچاق گرفته نمی‌شود، یعنی دستگاه‌هایی ذی‌نفع هستند. در حوزه VPN هم همین‌گونه است و برخی افراد یا نهادها نمی‌خواهند این بازار پرسود از بین برود.
او این وضعیت را مشابه کاسبان تحریم ارزیابی می‌کند.
اینترنت ماهواره‌ای؛ تکرار تجربه ماهواره تلویزیونی
به گفته این عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، اینترنت ماهواره‌ای مانند استارلینک پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر است. تجربه نشان داده سیاست منع در برابر فناوری‌های جدید سرانجامی ندارد، همان‌طور که مقابله با ماهواره‌های تلویزیونی نیز در نهایت کنار گذاشته شد. اکنون نیز با وجود تلاش برای محدودسازی، استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در حال گسترش است و جلوگیری کامل از آن واقع‌بینانه نیست.
