۵ عادت روزانه که کبد شما را نابود می‌کند

کبد یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است، ولی گاهی بدون آنکه بدانیم با عادت‌های ساده به آن آسیب می‌زنیم. کبد یکی از پرکارترین اندام‌های بدن انسان است. این عضو مضرترین ترکیبات را پاک‌سازی می‌کند، به هضم غذا کمک می‌کند، مواد مغذی را ذخیره کرده و سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌نماید. علی‌رغم مقاومت فوق‌العاده و حتی توانایی بازسازی، کبد نابود ناپذیر نیست. در حقیقت، بسیاری از عادت‌های روزمره که اغلب نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند به‌تدریج آسیب‌هایی به وجود آورند که در نهایت منجر به بروز مشکلات جدی همچون سیروز (زخم دائمی کبد) یا نارسایی کبد می‌شود. یکی از چالش‌های بیماری‌های کبد این است که می‌توانند به‌شکل خاموش پیشرفت کنند.

در مراحل ابتدایی، فقط علائم مبهمی مثل خستگی مداوم یا حالت تهوع ظاهر می‌شود. با پیشرفت آسیب، نشانه‌های واضح‌تر پدیدار می‌شوند. یکی از شناخته‌شده‌ترین این علائم زردی است، حالتی که در آن پوست و سفیدی چشم‌ها زرد می‌شوند. ۵ چیز که ممکن است کبد شما را نابود کند اگرچه اکثر افراد بیماری کبد را به مصرف زیاد الکل نسبت می‌دهند، الکل تنها عامل خطر نیست. در ادامه به پنج مورد اشاره می‌شود که ممکن است به‌طور پنهانی به کبد آسیب برسانند و آن را نابود کنند. مصرف بیش از حد الکل الکل شاید شناخته‌شده‌ترین عامل آسیب به کبد باشد. هنگامی که فرد الکل می‌نوشد، کبد تلاش می‌کند این ماده را تجزیه کرده و از بدن دفع کند. ولی نوشیدن زیاد این روند را دچار مشکل می‌کند و باعث تجمع مواد سمی می‌شود که به سلول‌های کبد صدمه می‌زنند. بیماری کبد ناشی از الکل، مرحله‌به‌مرحله پیش می‌رود. ابتدا چربی در کبد انباشته می‌شود (کبد چرب) که اغلب بدون علائم خاص و قابل بازگشت در صورت توقف مصرف الکل است. ادامه نوشیدن می‌تواند به هپاتیت الکلی منجر شود، جایی که التهاب و زخم ظاهر می‌شوند، زیرا کبد تلاش می‌کند خودش را ترمیم کند. به مرور زمان، این زخم‌ها به سیروز تبدیل می‌شوند، وضعیتی که سفتی گسترده کبد کارکرد آن را به‌شدت مختل می‌کند. هرچند برگشت این شرایط دشوار است، ولی قطع نوشیدن می‌تواند از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند. حتی مصرف متعادل، اگر سال‌ها ادامه داشته باشد، می‌تواند اثر مخربی داشته باشد، به‌خصوص وقتی عوامل خطر دیگری همچون چاقی یا دارو هم دخیل باشند.

رژیم غذایی نامناسب و عادت‌های ناسالم غذایی حتی بدون نوشیدن الکل هم امکان بروز مشکلات کبد وجود دارد. چربی به‌دلیل تغذیه ناسالم می‌تواند در کبد جمع شود و به بیماری موسوم به متابولیک دیسفانکشن-استئاتوتیک کبد (MASLD) منجر شود که قبلاً بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) نامیده می‌شد. چربی اضافه، کارکرد کبد را مختل کرده و به مرور زمان باعث التهاب، زخم و حتی سیروز می‌شود. افراد دچار اضافه‌وزن، به‌ویژه کسانی که چربی شکمی دارند، بیشتر مستعد MASLD هستند. فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا نیز ریسک را افزایش می‌دهند. نوع رژیم غذایی اهمیت فراوانی دارد. غذا‌هایی که چربی اشباع بالایی دارند، مثل گوشت قرمز، غذا‌های سرخ‌شده و مواد فرآوری‌شده، می‌توانند کلسترول و چربی کبد را افزایش دهند. غذا‌ها و نوشیدنی‌های شیرین هم عامل خطر محسوب می‌شوند. مطالعه‌ای در ۲۰۱۸ نشان داد افرادی که نوشابه‌های شیرین بیشتری مصرف می‌کردند، ۴۰ درصد بیشتر دچار چربی کبد می‌شدند. غذا‌های فرآوری‌شده مثل فست‌فود، وعده‌های آماده و تنقلات حاوی شکر و چربی ناسالم هم به کبد فشار می‌آورند. مطالعه‌ای جامع نشان داد افرادی که بیشتر غذا‌های فرآوری‌شده می‌خورند، خطر بیشتری برای مشکلات کبد دارند. در مقابل، داشتن رژیم غذایی متعادل و کامل می‌تواند به پیشگیری یا حتی بهبود چربی کبد کمک کند.

تحقیقات نشان می‌دهد رژیم‌هایی غنی از سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات و ماهی می‌تواند چربی کبد را کاهش داده و عوامل خطر همچون قند و کلسترول خون را بهبود بخشد. حفظ آب بدن هم اهمیت زیادی دارد. سعی کنید روزانه حدود هشت لیوان آب بنوشید تا روند سم‌زدایی طبیعی کبد تقویت شود. استفاده مفرط از مسکن‌ها بسیاری از افراد برای تسکین سردرد، درد عضلانی یا تب به دارو‌های بدون نسخه‌ای همچون استامینوفن متوسل می‌شوند. هرچند این دارو‌ها معمولا ایمن‌اند، مصرف بیش از اندازه آنها، حتی کمی فراتر از دوز مجاز، می‌تواند خطرات جدی برای کبد داشته باشد. استامینوفن به‌وسیله کبد متابولیزه می‌شود، ولی در این فرایند ترکیب سمی NAPQI تولید می‌گردد. به‌طور طبیعی، بدن با استفاده از گلوتاتیون این ماده سمی را خنثی می‌کند. ولی در مصرف بیش از حد، ذخایر گلوتاتیون به پایان می‌رسد و NAPQI تجمع می‌یابد و به سلول‌های کبد حمله می‌کند. نتیجه این فرایند می‌تواند نارسایی حاد کبد باشد که حتی منجر به مرگ می‌شود. بیشتر بخوانید آیا فرشته‌های کبد بدن انسان را سر پا نگه داشته‌اند؟ نوعی استامینوفن قوی به واسطه احتمال بروز مشکلات کبدی جمع‌آوری شد پیوند موفقیت‌آمیز کبد مصنوعی انسان به موش‌های آزمایشگاهی ۱۲ مورد از بهترین مواد غذایی برای سلامت کبد حتی دوز‌های اندک فراتر از میزان توصیه‌شده یا ترکیب استامینوفن با الکل، خطر آسیب شدید را افزایش می‌دهد.

همواره دوز مجاز را رعایت کرده و اگر به‌طور مکرر نیاز به مسکن داشتید، با پزشک مشورت کنید. نداشتن فعالیت بدنی بی‌تحرکی یکی دیگر از عوامل مهم خطرزا برای بیماری‌های کبد است. کم‌تحرکی به افزایش وزن، مقاومت به انسولین و اختلال متابولیک منجر می‌شود؛ عواملی که همگی می‌توانند تجمع چربی را در کبد تقویت کنند. خبر خوب این است که ورزش حتی بدون کاهش وزن قابل ملاحظه هم سودمند است. مطالعه‌ای نشان داد فقط هشت هفته تمرین مقاومتی می‌تواند چربی کبد را ۱۳ درصد کاهش دهد و کنترل قند خون را بهبود بخشد. ورزش هوازی هم بسیار مؤثر است: پیاده‌روی سریع به‌مدت ۳۰ دقیقه و پنج روز در هفته، به‌طور قابل توجهی چربی کبد را کم کرده و حساسیت به انسولین را بهبود می‌دهد. استعمال دخانیات بیشتر مردم دخانیات را با سرطان ریه یا بیماری قلبی مرتبط می‌دانند، ولی بسیاری نمی‌دانند که این عادت چه آسیب‌های بزرگی به کبد وارد می‌کند. دود سیگار حاوی هزاران ترکیب سمی است که بار کاری کبد را سنگین‌تر می‌کند، چون این عضو تلاش می‌کند آنها را فیلتر و تجزیه کند. این روند به‌مرور به استرس اکسیداتیو منجر می‌شود، جایی که مولکول‌های ناپایدار (رادیکال‌های آزاد) به سلول‌های کبد آسیب می‌زنند، جریان خون را محدود می‌کنند و به زخم (سیروز) دامن می‌زنند.

کشیدن سیگار همچنین ریسک سرطان کبد را به‌شدت بالا می‌برد. ترکیبات مضر دود سیگار، از جمله نیتروزآمین‌ها، وینیل کلراید، تار و ۴-آمینوبای‌فنیل، همگی از عوامل سرطان‌زا شناخته شده‌اند. طبق اطلاعات موسسه Cancer Research UK، حدود ۲۰ درصد از موارد سرطان کبد در بریتانیا به سیگار کشیدن مربوط است. دوستدار کبد خود باشید تا به‌تدریج نابود نشود کبد اندامی بسیار مقاوم است، ولی شکست‌ناپذیر نیست. می‌توانید با رعایت تعادل در مصرف الکل، ترک سیگار، استفاده صحیح از داروها، رژیم غذایی سالم، تحرک منظم و نوشیدن آب کافی از کبدتان مراقبت کنید. اگر علائمی همچون خستگی مداوم، تهوع یا زردی پوست را تجربه می‌کنید، مراجعه به پزشک را به تعویق نیندازید. هرچه زودتر مشکل شناسایی شود، شانس موفقیت در درمان بیشتر خواهد بود.