بسیاری از افراد هر روز در محیط کار با استرس کاری شدیدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بی‌آنکه از عواقب ویرانگر آن بر سلامت جسم و روان خود آگاه باشند. این فشار مداوم می‌تواند به اندازه‌ی استنشاق دود دست‌دوم سیگار مضر باشد.
استرس کاری نه‌تنها بهره‌وری را کاهش می‌دهد، بلکه تهدیدی جدی برای سلامتی محسوب می‌شود، مشابه خطرات دود سیگاری که افراد غیرسیگاری استنشاق می‌کنند.
استرس کاری چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
استرس کاری به فشار روانی و جسمی ناشی از انتظارات بیش از حد در محیط کار اشاره دارد. این وضعیت زمانی تشدید می‌شود که توانایی‌ها و منابع فرد با خواسته‌های سازمان همخوانی نداشته باشد.
عواملی مانند ساعات کاری طولانی (بیش از ۵۰ ساعت در هفته)، عدم حمایت مدیران، نبود تعادل بین کار و زندگی و ترس از دست دادن شغل، محرک‌های اصلی این نوع استرس هستند که می‌توانند منجر به مشکلات متعدد شوند.
آسیب‌های استرس کاری بر سلامت جسم و روان
دکتر راضیه دهقانی، متخصص اعصاب و روان، توضیح می‌دهد: «استرس کاری با تأثیر بر سیستم عصبی و غدد درون‌ریز، باعث ترشح مداوم هورمون‌هایی، چون کورتیزول و آدرنالین می‌شود.»
این ترشح مزمن می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف کند، فشار خون را بالا ببرد و منجر به اختلالات گوارشی شود. سلامت روان نیز در معرض خطر است؛ فرسودگی شغلی، کاهش تمرکز، افسردگی و اضطراب از پیامد‌های رایج استرس شغلی هستند.
چرا استرس کاری می‌تواند خطرناک‌تر از دود سیگار باشد؟
دود دست‌دوم سیگار با بیش از ۷۰۰۰ ماده شیمیایی (شامل ۷۰ ماده سرطان‌زا) شناخته شده است. اما استرس کاری از طریق مکانیسم‌های پیچیده روانی و فیزیولوژیکی به‌طور مداوم بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مطالعات نشان می‌دهد ساعات کاری طولانی خطر مرگ زودرس را ۲۰% و ناامنی شغلی مشکلات سلامتی را تا ۵۰% افزایش می‌دهد. استرس کاری همچنین احتمال بیماری‌های روانی را ۲ برابر و مشکلات جسمی را تا ۹۰% بالا می‌برد و با تشویق رفتار‌های ناسالم مانند پرخوری، اثرات منفی‌اش تشدید می‌شود.
عواقب جسمی و روانی استرس مزمن شغلی
دکتر دهقانی می‌افزاید: «استرس شغلی مزمن می‌تواند به بیماری‌های قلبی-عروقی، فشار خون بالا، دیابت، چاقی و مشکلات گوارشی مانند زخم معده منجر شود. تضعیف سیستم ایمنی بدن را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند.»
او همچنین به مشکلات پوستی مانند آکنه، ریزش مو و حتی ناباروری به دلیل تأثیر هورمون‌های استرس بر سیستم تولید مثل اشاره می‌کند. از نظر روانی، کاهش تمرکز، تحریک‌پذیری و اختلالات خواب کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش می‌دهد.
راهکار‌های مقابله با استرس کاری: نقش کارفرما و کارکنان
مقابله با استرس کاری مسئولیتی دوجانبه است. کارفرمایان باید با اقداماتی نظیر انعطاف‌پذیری ساعات کاری، ایجاد محیط حمایتی، ارائه برنامه‌های سلامت روان و تقدیر از کارکنان، نقش خود را ایفا کنند.
پذیرش این نکته که استرس کاری بهره‌وری را به شدت کاهش می‌دهد، برای مدیران ضروری است. فرسودگی شغلی منجر به افزایش غیبت (تا ۶۳%) و کاهش بهره‌وری (تا ۲۳%) می‌شود که موفقیت سازمان را تهدید می‌کند.
کارکنان نیز باید با یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، ورزش منظم، مدیریت زمان، تلاش برای حفظ تعادل کار و زندگی و گفت‌و‌گو با همکاران برای حمایت عاطفی، اثرات فشار روزانه را کاهش دهند. آگاهی و اقدام به‌موقع گامی حیاتی برای حفظ سلامت جسم و روان در دنیای پرچالش امروز است.
