چپ دست بودن، ویژگی‌ای که حدود ۱۰ درصد از جمعیت جهان را در بر می‌گیرد، تفاوت‌های قابل توجهی را در زندگی این افراد ایجاد می‌کند و برخلاف تصور برخی، امری اکتسابی یا انتخابی نیست. به مناسبت ۱۳ آگوست، روز جهانی چپ دست ها، به بررسی برخی از جالب‌ترین حقایق و خصوصیات چپ دست ها، از جمله استعداد‌ها و چالش‌هایشان می‌پردازیم.
چالش‌های سلامتی در کمین چپ دست ها؟
مطالعات نشان داده‌اند که افراد چپ دست ممکن است ۱۱ برابر بیشتر از راست‌دست‌ها دچار آلرژی شوند. همچنین، این گروه حدود دو و نیم برابر بیشتر در معرض اختلالات خودایمنی مانند کولیت اولسروز یا آرتریت روماتوئید قرار دارند. خطر تجربه میگرن نیز در چپ دست‌ها تقریباً دو برابر بیشتر از افراد راست دست گزارش شده است.
برخی تحقیقات به ارتباط چپ دستی با کیفیت خواب نیز اشاره دارند. اختلال حرکتی دوره‌ای اندام، که باعث حرکات غیرارادی اندام‌ها در خواب و اختلال در آن می‌شود، در این افراد بیشتر دیده شده است. علاوه بر این، نتایج برخی پژوهش‌ها حاکی از آن است که چپ دست‌ها بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی هستند، به طوری که ۴۰ درصد از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی چپ دست هستند.
تحقیقات همچنین ارتباطی بین چپ دستی و افزایش ریسک ابتلا به سرطان سینه، به‌ویژه پس از یائسگی، یافته‌اند. این ارتباط ممکن است ریشه در عوامل مؤثر بر جنین در مراحل اولیه رشد داشته باشد، مشابه تأثیر وزن کم هنگام تولد بر سلامت آینده. با این حال، نظریه‌های قدیمی‌تر مبنی بر ارتباط چپ دستی با ضعف کلی سیستم ایمنی تا حد زیادی رد شده، هرچند ارتباط با برخی بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسروز همچنان مطرح است.
استفاده از نیمکره راست مغز و مهارت‌های ویژه
مغز به صورت متقاطع عمل می‌کند، یعنی نیمکره راست، سمت چپ بدن را کنترل می‌کند و بالعکس. از این رو، تصور می‌شود که نیمکره راست مغز در چپ دست‌ها غالب است و وظایف مربوط به هنر، خلاقیت و نگاه کل‌نگر به مسائل را کنترل می‌کند. این ویژگی می‌تواند توضیح‌دهنده موفقیت بیشتر چپ دست‌ها در برخی رشته‌های ورزشی انفرادی مانند بیس‌بال، تنیس (حدود ۴۰٪ تنیسور‌های برتر)، شنا، بوکس و شمشیربازی باشد.
افراد چپ دست اغلب در انجام چند کار به طور همزمان (multitasking) بهتر عمل می‌کنند. دلیل این امر آن است که راست‌دست‌ها تمایل به تجزیه و تحلیل مشکلات و حل جزء به جزء آنها دارند، در حالی که چپ دست‌ها به مشکل به‌طور کلی نگاه کرده و از تطبیق الگو برای حل آن استفاده می‌کنند. همچنین، به دلیل توزیع متفاوت کنترل زبان در مغز (۷۰٪ تسلط نیمکره چپ در چپ دست‌ها در مقابل ۹۵٪ در راست‌دست‌ها)، آنها پس از سکته مغزی سریع‌تر توانایی زبانی خود را بازیابی می‌کنند.
خلاقیت، تایپ و تفکر متفاوت
خلاقانی مانند نقاشان، موسیقی‌دانان و معماران بیشتری در میان چپ دست‌ها دیده می‌شوند. جالب است بدانید که در صفحه‌کلید کوэрتی، بیش از ۳۰۰۰ کلمه انگلیسی تنها با دست چپ تایپ می‌شوند، در حالی که این عدد برای دست راست حدود ۳۰۰ کلمه است! مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۹ نشان داد که چپ دست‌ها ممکن است مانند راست‌دستان فکر نکنند و در انتخاب تصاویر بر اساس معیارهایی، چون هوشمندی یا جذابیت، تمایل به انتخاب تصاویر سمت چپ داشته باشند.
ژنتیک، استرس بارداری و سایر عوامل
دانشمندان هنوز دلیل قطعی چپ دستی را نمی‌دانند، اما ژن‌ها حدود ۲۵ درصد در این امر نقش دارند. چپ دستی گاهی در خانواده‌ها دیده می‌شود، اما وراثت‌پذیری آن کمتر از خصوصیاتی مانند قد یا هوش است. جالب است که مطالعات نشان داده‌اند جنین مادران باردار پراسترس، بیشتر با دست چپ صورت خود را لمس می‌کند که می‌تواند اولین نشانه چپ دستی باشد. همچنین، زنانی که در دوران بارداری دچار افسردگی یا استرس بوده‌اند، احتمال بیشتری برای داشتن فرزند چپ دست داشته‌اند.
هوش و طول عمر: باور‌های رایج و حقایق علمی
در مورد اینکه آیا چپ دست‌ها باهوش‌تر هستند یا خیر، نتایج ضد و نقیضی وجود دارد. برخی مطالعات ضریب هوشی بالاتری را در چپ دست‌ها نشان داده‌اند، در حالی که برخی دیگر برتری جزئی راست‌دست‌ها را مطرح کرده‌اند. در نهایت، به نظر می‌رسد تفاوت چشمگیری وجود ندارد. همچنین، باور غلطی مبنی بر کوتاه‌تر بودن عمر چپ دست‌ها وجود داشت که بررسی‌ها نشان داد این تصور بیشتر ناشی از آمار بالاتر تصادفات (به دلیل طراحی دنیای راست‌دست‌ها) بوده و امروزه دانشمندان معتقدند چپ یا راست دست بودن تأثیری در طول عمر ندارد.
روز جهانی چپ دست‌ها فرصتی برای افزایش آگاهی درباره چالش‌ها و ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد این اقلیت در دنیایی است که عمدتاً برای راست‌دست‌ها طراحی شده است.
