با افزایش بی‌سابقه دمای هوا در ماه‌های گرم سال، خطر گرمازدگی بیش از پیش سلامت افراد، به‌ویژه سالمندان، کودکان و کسانی که در فضای باز کار می‌کنند را تهدید می‌کند. گرمازدگی زمانی رخ می‌دهد که بدن توانایی خود در خنک کردن دما را از دست می‌دهد و این وضعیت می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ شود. خوشبختانه، با آگاهی و مصرف مناسب برخی خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها می‌توان با این خطر مقابله کرد.
گرمازدگی چیست و چرا خطرناک است؟
گرمازدگی یا «heatstroke» شدیدترین نوع بیماری ناشی از گرما است که در آن دمای بدن به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. علائم آن شامل سردرد، سرگیجه، تهوع، پوست خشک و داغ، تپش قلب و در موارد حاد، بیهوشی است. در این حالت، سیستم تنظیم دمای بدن از کار می‌افتد و مداخله فوری پزشکی ضرورت دارد. تغذیه در این شرایط نقش کلیدی در تنظیم دمای بدن ایفا می‌کند. مصرف خوراکی‌های آبدار، خنک و سرشار از الکترولیت می‌تواند از گرمازدگی جلوگیری کند. همچنین، پرهیز از غذا‌های سنگین، پرچرب و شور توصیه می‌شود.
در میان خوراکی‌های مفید، هندوانه یکی از میوه‌های تابستانی محبوب و سرشار از آب است که در کنار خنک کردن بدن به تنظیم فشار خون نیز کمک می‌کند. خیار با بیش از ۹۵٪ آب یکی از بهترین گزینه‌ها برای هیدراته نگه‌داشتن بدن است و موجب کاهش التهاب و خنک شدن پوست می‌شود. ماست، به‌ویژه نوع کم‌چرب آن، منبع خوبی از پروبیوتیک و الکترولیت‌هایی مانند پتاسیم و کلسیم است که به تعادل آب و املاح بدن کمک می‌کند.
نقش تغذیه در پیشگیری از گرمازدگی
همچنین، مرکباتی مانند پرتقال، لیمو و گریپ‌فروت به دلیل داشتن ویتامین C و آب فراوان، موجب تقویت سیستم ایمنی و طراوت بدن می‌شوند. سبزیجات برگ‌دار مانند کاهو، اسفناج و ریحان نیز با داشتن ویتامین‌ها و مواد معدنی متنوع، در تنظیم دمای بدن نقش مؤثری دارند.
خوراکی‌هایی که بدن را خنک نگه می‌دارند
از طرف دیگر، نوشیدنی‌هایی نیز وجود دارند که در روز‌های گرم سال می‌توانند به خنک نگه داشتن بدن کمک کنند. مهم‌ترین آنها آب ساده است که نوشیدن مداوم آن در طول روز بهترین راهکار برای جلوگیری از کم‌آبی و گرمازدگی به‌شمار می‌رود. شربت‌های سنتی ایرانی مانند خاکشیر و تخم شربتی نیز علاوه بر خاصیت خنک‌کنندگی، در تنظیم حرارت بدن و هضم بهتر غذا مفید هستند.
دوغ خانگی یا بدون نمک یک نوشیدنی سرشار از الکترولیت و پروبیوتیک است که از گرفتگی عضلات در گرما جلوگیری می‌کند. آب نارگیل نیز، گرچه در ایران کمیاب است، اما یکی از نوشیدنی‌های طبیعی محبوب در دنیا برای تأمین الکترولیت‌هاست. همچنین، دمنوش نعناع خنک شده به دلیل خاصیت خنک‌کنندگی و آرام‌بخشی، می‌تواند در کاهش دمای بدن مؤثر باشد.
نکاتی که در کنار مصرف این خوراکی‌ها باید رعایت شوند، شامل پرهیز از نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای پررنگ و قهوه و همچنین نوشابه‌های گازدار است؛ چرا که این نوشیدنی‌ها باعث افزایش دفع ادرار و از دست رفتن آب بدن می‌شوند.
بهتر است وعده‌های غذایی سبک‌تر و در دفعات بیشتر مصرف شوند، چرا که غذا‌های چرب و پرادویه فشار بیشتری به بدن وارد می‌کنند. همچنین توصیه می‌شود افراد در ساعات اوج گرما یعنی بین ۱۲ تا ۱۶ از حضور در فضای باز خودداری کنند و از لباس‌های روشن و نخی استفاده کنند.
با توجه به شدت یافتن گرما در سال‌های اخیر، اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی درباره راه‌های پیشگیری از گرمازدگی اهمیت زیادی دارد. رعایت توصیه‌های ساده تغذیه‌ای، نوشیدن کافی مایعات و توجه به علائم اولیه می‌تواند جان بسیاری از افراد را نجات دهد. حفظ خنکی بدن در تابستان، تنها یک آسایش فصلی نیست، بلکه ضرورتی برای سلامت و زندگی است.
