آلودگی ذرات بسته به غلظت آنها می‌تواند برای تنفس انسان بسیار خطرناک باشد. آلودگی ذرات قابل تنفس، ممکن است باعث بیماری، بستری شدن در بیمارستان و مرگ زودرس شود. حداکثر غلظت ذرات می‌تواند از چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد. مرگ زودرس ناشی از تنفس این ذرات، می‌تواند درست در روزی که سطح ذرات بالا می‌رود یا در عرض یک تا دو ماه پس از آن رخ دهد.
براساس اعلام معاونت بهداشت وزارت بهداشت، آلودگی ذرات همچنین اثرات مضر بسیاری دارد از کاهش عملکرد ریه تا حملات قلبی. تحقیقات نشان داده که افزایش کوتاه مدت غلظت ذرات می‌تواند منجر به افزایش مرگ و میر در نوزادان، افزایش مراجعه به بیمارستان برای بیماری‌های قلبی عروقی از جمله حملات قلبی و بیماری ایسکمیک قلبی، افزایش مراجعه به بیمارستان به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی (COPD)، افزایش بستری شدن به علت آسم در بین کودکان و افزایش شدت حملات آسم در کودکان شود.
تنفس غلظت بالای آلودگی ذرات در طولانی مدت نیز می‌تواند کشنده باشد. در سال ۲۰۱۳ آژانس بین المللی تحقیقات سرطان وابسته به سازمان جهانی بهداشت بدون توجه به منشا ذرات اعلام کرد که ذرات معلق، سرطان زا هستند. مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق می‌تواند باعث ایجاد آسم در کودکان، تشدید بیماری‌های مزمن انسداد ریوی در بزرگسالان، کند شدن رشد عملکرد ریه در کودکان و نوجوانان، افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی و نیز افزایش خطر حملات قلبی و سکته مغزی شود.
نتایج مطالعاتی که تاثیر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلودگی ذرات بر روی سیتم عصبی را بررسی می‌کند، نشان می‌دهد که در بزرگسالان باعث کاهش حجم مغز و زوال عقل می‌شود. دانشمندان شواهدی یافته‌اند مبنی بر اینکه آلودگی ذرات ممکن است بر حاملگی مانند زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و مرگ و میر جنین و نوزادان تاثیرگذار باشد.
افزایش غلظت ذرات معلق قابل تنفس در هوا به دنبال پدیده گرد و غبار می‌تواند باعث تشدید بیماری‌های قلبی عروقی و تنفسی، کاهش دید و افزایش احتمال حوادث از جمله حوادث رانندگی شود. همچنین این پدیده می‌تواند باعث اختلال در فعالیت‌های اجتماعی، حمل و نقل و در نهایت تعطیلی مدارس و ادارات شود.
ذراتی که به دلیل پدیده گرد و غبار ایجاد می‌شوند می‌توانند علاوه بر محل ایجاد آن که در مناطق خشک و نیمه خشک است، توسط جریان باد حرکت کرده و به مسافت‌های دوردست انتقال یابند. این وضعیت به خصوص برای ذرات ریزتر که مدت زمان بیشتری می‌توانند در هوا معلق باشند بیشتر اتفاق می‌افتد.
ذرات ریز معلق در هوا که بر اثر پدیده گرد و غبار ایجاد می‌شوند و یا به صورت معمول در هوا به خصوص هوای شهر‌های بزرگ وجود دارند می‌توانند از راه‌های مختلفی وارد بدن شده و اثرات خود را ایجاد کنند بنابراین کنترل ورود این ذرات به بدن می‌تواند تا حدودی اثرات ایجاد شده توسط این ذرات را کاهش دهد؛ بنابراین گرد و غبار موجود در هوا خطرات جدی برای سلامت انسان دارد.
اندازه ذرات گرد و غبار یک عامل تعیین کننده اصلی خطر بالقوه برای سلامت انسان است. ذرات بزرگتر از ۱۰ میکرومتر قابل تنفس نیستند لذا فقط می‌توانند به اندام‌های خارجی آسیب بزنند که عمدتا باعث تحریک پوست و چشم، ملتحمه و افزایش حساسیت به عفونت چشمی می‌شود.
ذرات قابل استنشاق، کوچکتر از ۱۰ میکرومتر اغلب در بینی، دهان و دستگاه تنفسی فوقانی گیر می‌افتند بنابراین می‌توانند با اختلالات تنفسی مانند آسم، نای، ذات الریه، رینیت آلرژیک و سیلیکوزیس همراه باشند. با این حال، ذرات ریزتر ممکن است به دستگاه تنفسی تحتانی نفوذ کرده و وارد جریان خون شوند جایی که می‌توانند بر تمام اندام‌های داخلی تاثیر بگذارند و مسئول نارسایی‌های قلبی عروقی باشند.
