به گزارش حرف اضافه، کشورهای شرق اروپا که در خط مقدم مرزی با روسیه قرار دارند، طی سال‌های اخیر و به‌ویژه پس از آغاز جنگ اوکراین، خود را در معرض تهدیدی مستقیم می‌بینند که از نگاه مقامات نظامی «جدی، مداوم و واقعی» است. این کشورها، از فنلاند در شمال تا لیتوانی و لهستان در جنوب، همگی اعتقاد دارند مسکو اگر در اوکراین به موفقیت برسد، به این مناطق هم چشم خواهد دوخت.
“منیژه موذن” در گزارشی در اکوایران می‌نویسد: فنلاند در سال ۲۰۲۳ به ناتو پیوست و همین امر باعث شد مرز مشترک ناتو و روسیه دو برابر شده و به حدود ۲۶۰۰ کیلومتر برسد. فنلاند در قرن بیستم تجربه تلخی از جنگ با اتحاد جماهیر شوروی داشته است؛ جنگ زمستانی ۱۹۳۹-۱۹۴۰ و سپس جنگ جهانی دوم، که در آن حدود ۱۰ درصد خاکش را از دست داد. رئیس‌جمهور فعلی فنلاند، الکساندر استوب، در سخنانی این دوران را «بخشی از هویت جمعی ما» نامیده و تأکید کرده فنلاند هرگز آمادگی دفاعی خود را متوقف نکرده است.
به گزارش فایننشال‌تایمز، فنلاند ذخایر گسترده‌ای برای تداوم زندگی در جنگ دارد: سوخت برای ۶ ماه، غله کافی برای حدود ۹ ماه و قراردادهایی با تولیدکنندگان ملی تا بتوانند در شرایط جنگی خطوط تولید خود را تغییر دهند. یارمو لیندبرگ، رئیس پیشین دفاع فنلاند، گفته: «تمام مراکز عملیاتی ما زیر ۳۰ متر سنگ گرانیت قرار دارند. اگر روسیه بمب هسته‌ای بیندازد، مردم متوجه می‌شوند اما زنده می‌مانند.» فنلاند برای ۴.۴ میلیون نفر پناهگاه بمب آماده کرده و جنگنده‌هایش هم زیر لایه‌های ضخیم گرانیت نگهداری می‌شوند.
فنلاند تنها کشور اروپایی است که موشک‌های دوربرد زمینی، دریایی و هوایی را همزمان در اختیار دارد. بخشی از راهبرد دفاعی این کشور، توانایی هدف قرار دادن تأسیسات نظامی روسیه در داخل خاک آن کشور است؛ روشی که اوکراین نیز با «ابتکار بالا» در جنگ نشان داد. ژنرال نیسولا از فنلاند گفته است: «انبوه نیرو همچنان در جنگ‌های مدرن اهمیت دارد. جنگ اوکراین نشان داد که داشتن تعداد زیاد نیروی ذخیره و تجهیزات، برای دفاع خندق‌محور ضروری است.»
در شمال اروپا، نروژ نیز وضعیت مشابهی دارد. این کشور با روسیه ۲۰۰ کیلومتر مرز دارد و دولت نروژ اعلام کرده تا سال ۲۰۳۲ تعداد تیپ‌های ارتش را از یک به سه افزایش می‌دهد. دو تیپ جدید در شمال مستقر خواهند شد. در منطقه مرزی فینمارک، جایی که تابلوهای جاده‌ها به دو زبان نروژی و روسی نصب شده، قرار است گردان توپخانه، نیروهای واکنش سریع، یگان اطلاعاتی و پدافند هوایی استقرار یابد. نخست‌وزیر نروژ، یوناس گار استوره، گفته است: «نروژ تهدیدی برای هیچ‌کس نیست، اما مسئولیت ماست که مطمئن شویم هیچ‌کس به فکر تهدید کردن ما نیفتد.»
در کشورهای بالتیک، نگرانی‌ها پررنگ‌تر است. استونی، لتونی و لیتوانی به‌طور ویژه آسیب‌پذیرند. این کشورها کوچک‌اند و عمق استراتژیک اندکی دارند. به گفته رئیس‌جمهور لیتوانی، گیتاناس ناوسدا: «ما مثل اوکراین عمق استراتژیک نداریم و این یک مشکل بزرگ است. ما باید سرزمین خود را برای مدتی محدود حفظ کنیم تا نیروهای کمکی برسند.» گذرگاه سوالکی که لیتوانی را به لهستان متصل می‌کند، تنها حدود ۱۰۰ کیلومتر طول دارد و دو سوی آن بین کالینینگراد روسیه و بلاروس قرار گرفته؛ جغرافیایی که به‌راحتی می‌تواند محاصره شود.
در گذشته، برنامه دفاعی ناتو این بود که اجازه دهد روسیه حمله کند و سپس با آوردن نیروهای کمکی از آلمان و لهستان، سرزمین‌های اشغالی را بازپس گیرد. اما فجایع جنگ اوکراین این رویکرد را غیرقابل قبول کرده است. کشتارهای بوچا و ماریوپل نشان داد اگر تهاجم روسیه بدون مقاومت فوری انجام شود، هزینه انسانی و سیاسی آن برای اروپا فاجعه‌بار خواهد بود.
برای همین کشورهای بالتیک خط دفاعی بالتیک را در حال ساخت دارند؛ حصارهای بلند، خندق‌های ضد تانک، موانع بتنی و حتی مین‌های زمینی بخشی از این پروژه هستند. لتونی پیشنهاد کرده «دیوار پهپادی» هم به این خط دفاعی اضافه شود تا بتواند به‌طور دائمی تحرکات دشمن را رصد کند. کریستن میخال، نخست‌وزیر استونی، گفته است: «ما نباید بترسیم؛ باید آماده باشیم.» هانو پوکور، وزیر دفاع استونی، تأکید کرده: «ما به نقاط قوت خود ایمان داریم. در جنگل‌ها، باتلاق‌ها و سرما، طبیعت با ماست.»
ناتو گردان‌های چندملیتی در استونی، لتونی، لیتوانی و لهستان مستقر کرده است. آلمان قرار است شمار نیروهایش در لیتوانی را از حدود ۷۰۰ نفر به ۵۰۰۰ نفر برساند. همزمان، حضور دائمی نیروهایی از بریتانیا، آمریکا، فرانسه و کانادا هم در دستور کار است. هدف این است که اگر تهاجمی رخ دهد، از همان ابتدا پاسخ مشترک داده شود.
لهستان در این میان جایگاه خاصی دارد. این کشور علاوه‌بر حصار ۵. ۵ متری فولادی در مرز بلاروس، پروژه عظیمی به‌نام «سپر شرقی» را با بودجه ۲.۳ میلیارد یورو آغاز کرده است. سپر شرقی ترکیبی از پدافند هوایی، خندق‌های ضد تانک، موانع بتنی، مین‌گذاری و امکانات لجستیکی است. دونالد توسک، نخست‌وزیر لهستان، گفته: «این سپر سرمایه‌گذاری برای صلح است.» لهستان همچنین تصمیم گرفته ارتش خود را به ۵۰۰ هزار نیرو افزایش دهد و آموزش نظامی برای همه مردان بالغ برقرار کند.
در سطح سیاسی، این تحولات در حالی رخ می‌دهد که شکاف در اعتماد به آمریکا تشدید شده است. دونالد ترامپ صراحتاً گفته ماده ۵ ناتو «قابل تفسیر» است و همین اظهارات اضطراب زیادی در بالتیک ایجاد کرده. یکی از مقامات ارشد بالتیک گفته: «آمریکایی‌ها در حال ترک کردن ما هستند. ما باید بیدار شویم و با این واقعیت روبه‌رو شویم.» رائیک از مرکز ICDS استونی هشدار داده: «اگر آمریکا توافق بدی را به اوکراین تحمیل کند و روسیه احساس کند پیروز شده، خطر برای ما چند برابر خواهد شد».
روسیه از سوی دیگر این اقدامات را «بی‌معنی و غیرعقلانی» می‌خواند. پوتین گفته افزایش هزینه‌های نظامی اروپا هدررفت منابع است. اما بسیاری از کارشناسان امنیتی باور دارند اگر ناتو به تهاجم احتمالی پاسخ قاطع ندهد، اعتبار کل پیمان فروخواهد ریخت. به گفته ژنرال نیسولا از فنلاند: «مسئله زمان است، نه امکان رخ دادن. ما هر روز باید آماده باشیم.»
همه این تحرکات نشان می‌دهد که اروپای شرقی خود را برای طولانی‌ترین رویارویی نظامی از زمان جنگ سرد آماده می‌کند؛ رویارویی‌ای که ماهیت آن فقط به ابزارهای نظامی محدود نمی‌شود، بلکه به اراده جمعی، آمادگی اجتماعی و اتحاد سیاسی هم وابسته است. در این منطقه، تجربه اوکراین هشدار بزرگی است. اگر تهدیدها را دست‌کم بگیرند یا به امید مصالحه‌های سطحی باشند، هزینه‌ای که خواهند پرداخت ممکن است قابل‌جبران نباشد.اما در نهایت، همه این پرسش‌ها به یک سؤال اساسی ختم می‌شود: «روسیه تا چه حد آمادگی ناتو برای واکنش جمعی را جدی می‌گیرد؟»
