بر اساس گزارش سایت نت‌بلاکس که وضعیت اختلالات اینترنتی در جهان را بررسی می‌کند، داده‌های زنده شبکه از اختلالی گسترده در اتصال به اینترنت ایران در آخرین ساعات شنبه شب خبر دادند. شرکت ارتباطات زیرساخت هم این اختلال را تایید کرد، اما درباره علت آن توضیحی نداد. البته از زمان شروع تجاوز رژیم صهیونیستی به کشورمان تاکنون مسوولان دلیل اختلالات اینترنت و یا تداوم آن را حملات سایبری اعلام کرده‌اند.
قطع دوباره
فقط ۱۰ روز از اظهارات وزیر ارتباطات درباره بازگشت اینترنت به وضعیت قبل از جنگ ۱۲ روزه می‌گذرد که ادعای او در این مدت با تداوم اختلال‌ها و قطع کامل اینترنت بین‌الملل در شنبه شب هفته جاری نقض شد. در حالی یک هفته است که مردم و کارشناس‌ها از تداوم اختلالات اینترنتی، دیتاسنترها و سیستم‌های موقعیت‌یابی انتقاد می‌کنند، سایت نت‌بلاکس که وضعیت اتصال اینترنت در جهان را بررسی می‌کند، در بامداد ۱۵ تیر ماه اعلام کرد که داده‌های زنده شبکه از اختلالی گسترده در اتصال به اینترنت ایران در آن زمان خبر می‌دهند.
شرکت ارتباطات زیرساخت هم این اختلال را تایید کرد و اطلاع داد که ارتباط بین‌الملل برخی مسیرهای زیرساخت کشور با مشکل مواجه شده و اختلال به صورت سراسری روی بیشتر ISPهای کشور اتفاق افتاده است.
در حالی که این شرکت و وزارت ارتباطات تا زمان نگارش این گزارش توضیحی درباره علت قطع چند ساعته اینترنت بین‌الملل ندادند، اما این قطعی در حوالی ساعت ۴ بامداد به وضعیت عادی بازگشت. از طرف دیگر، شدت تداوم اختلال‌های اینترنت در هفته گذشته به میزانی افزایش یافت تا سرویس TD اپراتورها نیز مختل شد. عجیب‌تر از این اختلال و سکوت درباره آن اینکه در همین مدت یکی از اپراتورهای مطرح کشور قیمت بسته‌های اینترنت ثابت TD-LTE خود را بین ۹ تا نزدیک به ۷۰ درصد افزایش داد.
این اپراتور در واکنش به اعتراض کاربران اطلاعیه داد که این افزایش قیمت با هدف همانندسازی نرخ بسته‌ها در سطح بازار خدمات ارتباطی کشور انجام شده است و بسته‌های اینترنت ثابت در مقایسه با سایر شرکت‌ها، همچنان با قیمت مقرون به صرفه‌تری ارائه می‌شود.
پیش از این اپراتورها خواستار افزایش تعرفه اینترنت شده بودند، اما به نتیجه نرسید تا اینکه در روزهای خاموشی و اختلال اینترنت، شکل جدیدی به خود گرفت. البته سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی چند ساعت بعد اعلام کرد که قیمت بسته‌های اینترنت ثابت یکی از اپراتورها به حال قبل برگشته است. بر اساس اطلاعیه این سازمان، با توجه به اینکه این اپراتور تاکنون تاییدیه ارائه بسته‌های جدید را از سازمان اخذ نکرده است، بسته‌های اینترنت ثابت TD LTE این اپراتور به حالت قبلی بازگشت و بسته‌های جدید حذف شدند.
همچنین سازمان تنظیم مقررات اعلام کرد که علت اصلی بروز اختلال در سرویس‌های TD اپراتورها، اختلال در عملکرد GPS با توجه به شرایط خاص کشور بوده و این تکنولوژی ارتباطی وابستگی زیادی به GPS برای ارائه سرویس دارد. با این حال مسوولان از زمان شروع تجاوز رژیم صهیونیستی به کشورمان تاکنون هر بار دلیل اختلال اینترنت و یا تداوم آن را حملات سایبری اعلام کرده‌اند.
این در حالی است که کنشگران اینترنت این حملات را چه در زمان جنگ و چه حالا، دلیل درستی برای قطع یا اعمال اختلال در اینترنت نمی‌دانند. از نظر آنها فیلترینگ و استفاده از فیلترشکن بزرگترین تهدید سایبری برای کشور است.
همچنین کارشناس‌ها معتقدند که با رفع فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنت، امنیت تلفن‌های همراه بیشتر خواهد شد. محمد رهبری، مشاور وزیر ارتباطات، نیز در یادداشتی در این باره نوشته است که به لحاظ فنی وقتی کاربر از فیلترشکن یا VPN استفاده می‌کند، عملا تمام داده‌های خود را بر بستر اینترنت از طریق تونلی که توسط آن فیلترشکن یا VPN ایجاد شده است، عبور می‌دهد و این می‌تواند ابزاری برای دسترسی به اطلاعات محرمانه افراد بشود.
علاوه بر این، اپلیکیشن نصب‌شده روی گوشی ممکن است حاوی بدافزاری باشد که با گرفتن دسترسی از کاربر، اطلاعات بخش‌های دیگر را نیز جمع‌آوری کند و به یک مقصد نامعلوم ارسال کند. به اعتقاد او تنها راه مقابله با فیلترشکن‌ها از بین بردن انگیزه مردم برای استفاده از آنهاست. این انگیزه هم زمانی از بین می‌رود که مردم احساس کنند برای استفاده از اینترنت نیاز به فیلترشکن یا VPN ندارند و آن یعنی رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی.
دیگر کنشگران اینترنت نیز همین نظر را دارند و به اعتقاد آنها نبود ابزارهای روز، اعمال فیلترینگ و کمبود منابع انسانی سه عامل کلیدی در حملات سایبری هستند. با فیلترینگ داخلی در زیرساخت‌های ارتباطی اختلال ایجاد می‌شود و در نتیجه بخش زیادی از پروتکل‌ها و راهکارهای امنیتی به درستی عمل نمی‌کنند یا غیرفعال می‌شوند. پیش از این نیز فعالان بارها نسبت به تداوم فیلترینگ و اثر منفی بر امنیت سایبری هشدار داده بودند، اما توجهی به آن نشد تا اینکه در حال حاضر شبکه ضعیف و ناامن اینترنت کشور هر بار بیشتر از قبل مورد هجمه هکرها قرار می‌گیرد. در این شرایط به نظر می‌رسد که مسوولان نه تنها قصدی برای رفع کامل فیلترینگ ندارد، بلکه از گام اول رفع محدودیت‌ها، یعنی رفع فیلتر واتساپ، نیز عقب‌نشینی کرده‌اند و این پلتفرم از زمان شروع جنگ عملا دوباره فیلتر شده است.
جایگزین اینترنت
تداوم فیلترینگ و اختلالات اینترنت در کشور فقط به امنیت سایبری ضربه نزده است، بلکه کسبوکارهای مجازی با هر بار قطع کامل اینترنت علاوه بر ضررهای مالی مجبور به تعدیل نیرو و تعطیلی شرکت‌های خود می‌شوند. پس از جنگ ۱۲ روزه نیز گزارش‌های مختلفی از ضرر مالی قطع اینترنت به اقتصاد دیجیتال منتشر شد. یک بار مشاور وزیر ارتباطات از کاهش ۷۰ تا ۸۰ درآمدی کسبوکارها گفت؛ بار دیگر و با تداوم اختلال‌ها بعد از جنگ هم کاهش ۲۰ درصدی موفقیت تراکنش‌های آنلاین اعلام شد. البته این رقم آخر در دوران جنگ ۵۰ درصد بود.
در نهایت انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی در نامه‌ای به وزیر ارتباطات میزان زیان کسبوکارها از قطع اینترنت در زمان جنگ را ۱.۵ میلیون دلار به ازای هر یک ساعت قطعی اعلام و تاکید کرده است که بیش از ۴۰۰ هزار کسب‌‌‌وکار کوچک و متوسط در معرض نابودی کامل قرار گرفته‌‌‌اند و همین حالا هم شاهد موج گسترده‌‌‌ای از تعدیل نیروها، توقف سرمایه‌گذاری در اکوسیستم استارت‌آپی و همینطور اعلام توقف فعالیت شرکت‌ها یا به عبارت دیگر ورشکستگی آنها هستیم. انجمن تجارت الکترونیک هم در نامه‌ای به وزیر ارتباطات خواستار رفع محدودیت‌های زیرساختی از جمله دامنه گوگل‌ادز شد. بر اساس این نامه، انسداد دامنه تبلیغاتی گوگل‌ادز باعث کاهش محسوس فروش، افت بازدید و دشواری در فرایندهای جذب مشتری شده است و در روزهایی که نیاز به پایداری اقتصادی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود، ضربه‌‌‌ای جدی به بدنه فعال و مولد این بخش وارد کرده است.
رضا الفت‌نسب، رئیس اتحادیه کسبوکارهای مجازی، هم در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» بر رسیدن فروش بسیاری از کسبوکارها به کمترین حالت ممکن تاکید می‌کند و می‌گوید: «با وجود آتش بس هنوز کسبوکارهای مجازی به حالت قبل از جنگ برنگشته‌‌اند و در حال حاضر هیچگونه ثباتی در بازارها وجود ندارد و انقباضی هستند. در صورت ادامه این وضعیت کسبوکارهای کوچک هر چقدر هم تاب‌آوری خود را افزایش دهند، تعداد زیادی از آنها به خصوص کسبوکارهای فعال در شهرستان‌ها از بین خواهند رفت.»
او در ادامه صحبت‌های خود مطرح می‌کند که مهم‌تر از ارزیابی دقیق ارقام ضرر جنگ به کسبوکارها، اقدام‌های حمایتی دولت از آنهاست. الفت‌نسبت در این باره توضیح می‌دهد: «دولت به دلیل دسترسی به منابع می‌تواند با پرداخت تسهیلات بدون سود، استمهال بیمه، مالیات و وام‌ها از کسبوکارها حمایت کند. اتحادیه از زمان جنگ تاکنون نامه‌نگاری‌های مختلفی با رئیس‌جمهور و کارگروه اقتصاد دیجیتال داشته تا در صورت تکرار جنگ راهکاری برای فعالیت کسبوکارها مشخص شود. با توجه به اینکه سرویس‌دهی کسبوکارهای اینترنتی در زمان جنگ هم قطع نشد، دسترسی آنها به اینترنت بین‌الملل مهم است و باید برای آن یک راه‌حل داشته باشیم.»
رئیس اتحادیه کسبوکارهای مجازی استفاده کسبوکارها از اینترنت در دوران جنگ و استفاده مردم را متفاوت می‌داند و معتقد است در شرایط جنگ که مسوولیت قطع یا وصل اینترنت با وزیر نیست، لازم است برای به حداقل رساندن ضرر اقتصاد دیجیتال، دست‌کم به اینترنت دسترسی داشته باشند. البته او در بخش دیگری از صحبت‌های خود بر حق همگانی در دسترسی به اینترنت آزاد تاکید و ابراز امیدواری می‌کند که تداوم فیلترینگ متوقف خواهد شد و مردم و کسبوکارها هم با فیلترشکن‌ها خداحافظی کنند.
الفت‌نسب همچنین توضیح می‌دهد: «در شرایط جنگ و ناامنی چندان نمی‌توان برای اینترنت آزاد و یا رفع کامل فیلترینگ مطالبه‌گری کرد. با این حال خواسته اول و اولویت ما دسترسی همه به اینترنت است، اما از آن طرف هم نمی‌توان منکر تاثیر منفی قطع اینترنت برای کسبوکارها شد.» در مجموع به نظر می‌رسد تداوم اختلال‌ها در دوران آتش‌بس و نگرانی‌ها از تکرار خاموشی اینترنت فقط به امنیت سایبری و کسبوکارها آسیب نرساند‌ه‌اند، بلکه موجب تقابل مردم و کسبوکارها هم شده است. از نظر کسبوکارها لازم است تا آنها در صورت تداوم جنگ و یا در شرایط بحرانی دیگر به اینترنت دسترسی داشته باشند؛ اما کنشگران و مردم معتقدند که همه باید به صورت یکسان به اینترنت آزاد دسترسی داشته باشند.
البته در نهایت و پس از چند روز اوج گرفتن اختلاف‌های این دو گروه، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت در واکنش به طرح مباحثی در فضای مجازی مبنی بر دریافت اطلاعات از شرکت‌ها برای وایت لیست کردن IPهای اعلامی آنها، تاکید کرد که هیچ هماهنگی با هیچ انجمنی در این خصوص انجام نشده است. احسان چیت‌ساز، معاون وزیر ارتباطات، دوباره بر مخالفت قاطعانه با اینترنت طبقاتی تاکید کرد و نوشت که اینترنت باکیفیت، عادلانه و همگانی، حق همه مردم است و ستون فقرات اقتصاد دیجیتال. البته این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که این روزها دسترسی ایرانی‌ها به اینترنت بین‌الملل بیشتر از قبل بی‌کیفیت و مختل یا حتی قطع شده و نفس اقتصاد دیجیتال را هم به شماره انداخته است.
