فضای مجمع عمومی امسال با هر دوره دیگر تفاوت داشت؛ چراکه زمزمه‌های بازگشت به میز مذاکره هسته‌ای دوباره در صدر خبرها قرار گرفت.
چراغ سبز محتاطانه واشنگتن
محمدهادی مرادی در اکوایران نوشت: آغاز این تحرکات از چهارشنبه بود؛ زمانی که استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه، در اظهاراتی کم‌سابقه اعلام کرد: «واشنگتن آماده است با ایران مذاکره کند؛ مذاکره‌ای که محور آن راستی‌آزمایی درباره غنی‌سازی اورانیوم و تضمین عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد بود.»
این سخنان تازه، موجی از گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال احیای برجام و بازگشت به مذاکرات متوقف‌شده ایجاد کرد. هرچند تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که چنین مواضعی معمولاً با شرط‌گذاری‌های سنگین همراه است، اما همین اعلام آمادگی، نقطه شروعی برای یک فضای جدید دیپلماتیک به شمار می‌رود.
ملاقات‌های پزشکیان؛ از هشدار تا امید
در همین فضا، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، دیدارهای متعددی با سران کشورهای اروپایی داشت. اما ملاقات او با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه بیش از همه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
اهمیت این دیدار از آن‌جا ناشی می‌شود که ماکرون تنها چند ساعت پیش از آن، در گفت‌وگو با شبکه ۱۲ اسرائیل، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیسم ماشه را «قطعی» دانسته بود.
او با ادعای «عدم جدیت ایرانی‌ها» تأکید کرده بود که در پایان سپتامبر، بازگشت تحریم‌ها حتمی است.
اما لحن ماکرون پس از دیدار با پزشکیان تغییر محسوسی داشت. او با انتشار پیامی در شبکه ایکس، به دیدار خود با مسعود پزشکیان اشاره و اضافه کرد: توافق [برجام] همچنان امکان‌پذیر است. این به ایران بستگی دارد که شرایط مشروعی را که تعیین کرده‌ایم، رعایت کند.
این صحبت‌ها درحالی است که مکرون قبل از دیدار با پزشکیان فعالسازی مکانیسم ماشه را قطعی دانسته و گفته بود: رئیس‌جمهور فرانسه شامگاه پنج‌شنبه در گفت‌وگویی با شبکه اسرائیلی به پرونده هسته‌ای ایران و تصمیم تروئیکای اروپایی برای فعالسازی مکانیزم ماشه علیه ایران پرداخت.
او در گفت‌وگو با شبکه ۱۲ اسرائیل گفت: «بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیزم ماشه در پایان سپتامبر قطعی خواهد بود. چرا که آخرین اخباری که از طرف ایرانی‌ها داریم جدی نیست.»
ماکرون با اشاره به تلاش‌های دیپلماتیک مدعی شد: «وزیر خارجه ایران سعی کرد پیشنهاد معقولی برای رسیدن به توافق با قدرت‌های اروپایی ارائه کند، اما حمایت سایر اعضای دولت ایران را به دست نیاورد.»
این تغییر لحن، هرچند به معنای عقب‌نشینی کامل پاریس نیست، اما نشان داد که پنجره دیپلماسی هنوز بسته نشده و اروپا همچنان به دنبال راهی برای احیای توافق هسته‌ای است.
عراقچی در خط مقدم رایزنی‌ها
همزمان با این دیدارهای سطح بالا، عباس عراقچی، وزیر امورخارجه نیز روزهای پرکاری را در نیویورک سپری کرد.
او ابتدا با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دیدار کرد؛ نشستی که در ادامه رایزنی‌های هسته‌ای برگزار شد و دو طرف بر ضرورت تداوم دیپلماسی و جلوگیری از تشدید تنش تأکید کردند.
عراقچی سپس با شیخ محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، دیدار داشت. در این گفت‌وگو، علاوه بر بررسی روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای، دو طرف بر پایبندی همه طرف‌ها به دیپلماسی هسته‌ای و لزوم توقف جنگ‌افروزی اسرائیل و پایان نسل‌کشی در فلسطین اشغالی تأکید کردند.
اهمیت این ملاقات از آن‌جا دوچندان می‌شود که در محافل رسانه‌ای و سیاسی، از قطر به عنوان میانجی احتمالی جدید میان ایران و آمریکا یاد می‌شود. دوحه پیش‌تر نیز در بحران‌های مشابه نقش میانجیگرانه ایفا کرده و حالا همه نگاه‌ها به این کشور است تا ببیند آیا می‌تواند پلی میان تهران و واشنگتن بسازد یا نه.
گره کور: شروط تازه آمریکا
با وجود همه این تحرکات، مانع اصلی همچنان پابرجاست: شرط‌گذاری‌های مداوم ایالات متحده. واشنگتن در سال‌های اخیر بارها از آمادگی برای مذاکره سخن گفته اما هر بار پیش‌شرط‌های تازه‌ای روی میز گذاشته است؛ از محدودیت سطح غنی‌سازی اورانیوم گرفته تا محدودیت در حوزه موشکی.
تازه‌ترین شرط آمریکا – که با واکنش تند علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی مواجه شد – کاهش برد موشک‌های ایران به کمتر از ۵۰۰ کیلومتر است. شرطی که از نگاه تهران غیرقابل پذیرش است و می‌تواند روند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.
لاریجانی در واکنش به این درخواست تأکید کرد که توان موشکی ایران جزو خطوط قرمز امنیت ملی است و هیچ دولتی حق معامله بر سر آن را ندارد. این موضع نشان می‌دهد که هرگونه توافق احتمالی همچنان با موانع جدی مواجه است.
چشم‌انداز مبهم دیپلماسی
با کنار هم گذاشتن این قطعات پازل، تصویری پیچیده از آینده ترسیم می‌شود:
از یک‌سو، پیام‌های نرم و چراغ سبز محتاطانه از سوی آمریکا و اروپا به چشم می‌خورد؛ از سوی دیگر، شروط سخت و اختلافات عمیق همچنان مانند دیواری بلند در برابر توافق ایستاده است.
دیدارهای پرحاشیه پزشکیان با ماکرون، گفت‌وگوهای عراقچی با گروسی و مقامات قطری، و نقش‌آفرینی‌های احتمالی دوحه، همگی نشان می‌دهد که نیویورک بار دیگر به کانون تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای برجام تبدیل شده است. اما هیچ تضمینی وجود ندارد که این دور از رایزنی‌ها به نتیجه ملموسی برسد.
حال پرسش کلیدی این است:
با وجود این رفت‌وآمدها، تغییر لحن‌ها و تلاش‌های پشت‌پرده، آیا باید انتظار گشایشی در مذاکرات ایران و آمریکا را داشت یا این دور از دیپلماسی نیز همچون دفعات پیشین به بن‌بست و ناامیدی ختم خواهد شد؟
