وال‌اِستریت ژورنال در گزارشی با تیتر “تمام دولت ها در پی کپی کردن پهپادهای مرگبار ایران (شاهد) هستند” با اشاره به تلاش برخی کشورها از جمله آمریکا برای الگوبرداری و ساخت محصولی مشابه پهپاد ایرانی به جزئیات فنی و کیفی پهپاد شاهد پرداخت تا نشان دهد نقاط قوت این پهپاد ساخت ایران چیست و این سلاح موثر چگونه تاکتیک‌های نظامی دنیا را برای همیشه تغییر داده است.
پرنده‌ای با نقاط قوت فراوان
وال‌استریت ژورنال پس از پرداختن به محبوبیت فراوان پهپادهای شاهد و به خصوص نسخه شاهد-۱۳۶ در بین کشورهای غربی مانند آمریکا و بریتانیا به عملکرد ممتاز این پرنده بدون سرنشین در میدان نبرد اوکراین می‌پردازد. پهپادی که در مقایسه با نمونه‌های مشابه غربی هزینه‌ای تقریبا ناچیز دارد و از قضا همین هزینه کم تولید به ایران (یا دیگر کشورهایی که امکان استفاده از این سلاح را دارند) اجازه می‌دهد حملات منحصربفردی را با شاهد برنامه‌ریزی کنند.
از نگاه نویسنده مقاله اساسا برای پهپادی با هزینه ساخت کم، برد قابل توجه و سهولت زیاد در تولید نمی‌توان نقطه ضعفی در نظر گرفت و همین موضوع دلیل اشتیاق بسیاری از کشورها به خرید یا دستیابی به این پهپاد با هدف کپی کردن آن را توضیح می‌دهد. پهپاد شاهد و نسخه‌های مختلف آن پیش از نبرد اوکراین هم سلاحی شناخته شده در بین کارشناسان نظامی بود اما داده‌های این نبرد و تاثیر غیرقابل پیشبینی این پرنده بدون سرنشین ایرانی در جبهه‌های پیچیده جنگ اوکراین بسیاری از کمپانی‌های بزرگ ساخت سلاح را به فکر تغییر انداخته است.
چه خصوصیاتی پهپاد شاهد را منحصربفرد می‌کند؟
بررسی تخصصی این سلاح پیشرفته بدون شک از حوصله بحث ما خارج است اما نسخه‌های مختلف پهپاد شاهد به دلایلی مشخص و قابل درک توجه بسیاری از کارشناسان، سیاست‌گذاران و کمپانی‌های نظامی را به خود جلب کرده است.
پهپادهای شاهد به نسبت مشابه‌های غربی ۴ نقطه قوت قابل توجه دارند. پهپادهای شاهد ارزان هستند، طراحی ساده‌ای دارند، برد زیادی دارند(برخی نسخه‌های پهپادهای شاهد به برد بیش از ۱۰۰۰ مایلی یا ۱۶۰۰ کیلومتری می‌رسند و شاهد ۱۳۶ برد ۲۵۰۰ کیلومتری دارد) و در نهایت امکان ساخت انبوه این پهپادها وجود دارد، مسئله‌ای که در نبردهای امروز بسیار مهم است.
بخش قابل توجهی از تحسین‌ها به طراحی پهپادهای شاهد تعلق گرفته است. پهپاد شاهد نه با هدف به رخ کشیدن پیچیدگی‌های تکنولوژیکی بلکه برای موثر بودن در یک نبرد واقعی طراحی شده است. و همین طراحی ساده به یکی از نقاط مثبت بزرگ این پهپاد یعنی سهولت تولید در مقیاسی بزرگ منجر می‌شود.
مواردی چون بال‌های دلتاشکل و مثلثی، استفاده از پروانه به جای موتور جت و در نهایت بهره بردن از موادی چون فایبرگلس و فیبر کربن همگی در راستای اهدافی مشخص صورت گرفته و آن کاهش هزینه ساخت در کنار کم کردن پیچیدگی‌های تولید برای ساده‌تر کردن روند تولید انبوه این پرنده است.
در نهایت اما تمام این نکات بدون تاثیر عملی در جبهه‌های جنگ و برتری در مقابل پیچیده‌ترین سلاح‌های دفاعی هیچ اهمیتی ندارد و دلیل اصلی محبوبیت پهپادهای شاهد تاثیر آن در عمل است. تجربه نشان داده حملات برنامه‌ریزی شده با تعداد زیادی از پهپادهای شاهد به تنهایی و یا به همراه موشک‌ها نتایج قایل توجهی داشته است.
فرم این حملات برای بسیاری از سیستم‌های دفاع موشکی مدرن در دنیا تازگی دارد و به همین دلیل لشگری از پهپادهای شاهد توانایی مشغول کردن و در نهایت به خطا انداختن یا عبور کردن از هر سیستم دفاعی را دارد و این موضوع در حملات مختلف روسیه به اوکراین (روسیه از سال ۲۰۲۲ از پهپادهای شاهد استفاده می‌کند) به خوبی اثبات شده است.
کدام کشورها به دنبال کپی کردن پهپادهای شاهد هستند؟
مطابق آنچه پیش از این گفته شد کمتر کشوری در دنیا به داشتن چنین سلاح موثری علاقه ندارد با این حال طبق بیانیه‌های رسمی کشورهایی چون آمریکا، بریتانیا، فرانسه و بسیاری از دیگر کشورهای غربی در حال حاضر مشغول ساخت محصولاتی مشابه پهپاد شاهد و یا پرنده‌هایی الهام گرفته از این پهپاد هستند.
همچنین بد نیست بدانید شرکت MBDA در حال کار بر یک پهپاد تهاجمی با برد زیاد است. سلاحی که چیزی که بین یک پرنده بدون سرنشین و یک موشک کروز توصیف می‌شود و طبق اعتراف این شرکت این پهپاد مستقیما از داده‌های جنگ اوکراین الهام گرفته شده است.
قابل انکار نیست که یکی از بزرگترین نقاط قوت پهپاد شاهد، هزینه تولید کم آن به نسبت مدل‌های غربی است. کارشناسان نظامی هزینه تولید نسخه روسی پهپاد شاهد را بین ۳۵ تا ۶۰ هزار دلار تخمین می‌زنند، عددی که با هزینه تولید پهپادهای غربی قابل مقایسه نیست. توجه داشته باشید که این هزینه کم تولید فقط به معنی صرفه‌جویی اقتصادی نیست. هزینه کم پهپادهای شاهد به ارتش‌های صاحب آن اجازه طرح حملاتی با تاکتیک‌های نوآورانه با بهره بردن از تعداد زیادی از این پرنده بدون سرنشین را می‌دهد، حملاتی که نیروها و سیستم‌های دفاعی بسیاری از کشورها آمادگی مقابله با آن‌ها را ندارد.
نویسنده وال‌استریت ژورنال توضیح می‌دهد که البته تمام دلایل این هزینه پایین ساخت به موضوعاتی چون طراحی و مواد اولیه مربوط نیست و مواردی چون حقوق بالاتر کارگر در کشورهای غربی، استانداردهای ایمنی سختگیرانه در این کشورها در خطوط تولید و مواد اولیه گران‌تر همگی باعث می‌شود ایران یا روسیه این پهپاد را با هزینه بسیار کمتری تولید کنند.
نویسنده مقاله همچنین درباره تغییراتی صحبت می‌کند که پهپادهای شاهد روی مسیر حرکت تکنولوژی‌های نظامی و به صورت کلی‌تر تاکتیک‌های تهاجمی و دفاعی گذاشته است. نویسنده مقاله معتقد است عملکرد پهپادهای شاهد باعث شده استراتژی نظامی بسیاری کشورها از تکیه بر سلاح‌های اندک اما بسیار دقیق و بسیار گران در تهاجم به حمله با انبوهی از پرنده‌های ارزان قیمت تغییر پیدا کند. تاکتیکی که می‌تواند با هزینه‌ای اندک سیستم‌های دفاع موشکی مانند گنبد آهنین را در نهایت ظرفیت آتش به خود مشغول کند و حتی در صورت رسیدن به کمترین حد موفقیت، مهمات گران این سیستم‌ها را هدر دهد و زمینه را برای حملات ترکیبی بعدی آماده کند.
مقابله پدافند گنبد آهنین اسرائیل با پهپادهای ایران
نویسنده وال‌استریت ژورنال همچنین به تغییراتی اشاره می‌کند که پهپادهای شاهد بدون شک در سال‌های آتی در سیستم‌های دفاع موشکی ایجاد خواهد کرد. سیستم‌هایی که تا پیش از پهپادهای شاهد بر روی ساقط کردن مهاجمانی با تعداد کم، با دقت زیاد و البته بسیار گران متمرکز بود و حالا باید برای مقابله با لشگری از پهپادهای ارزان قیمت انتحاری دچار تغییرات و اصلاحاتی عمده شود. باید به این نکته توجه داشت که ارتش‌های صاحب این پهپاد می‌توانند برای زمانی طولانی و نامشخص اقدام به حمله‌های مستمر با تعداد زیادی از این پرنده کنند و مقابله با چنین حملاتی بدون شک به استراتژی‌های دفاعی جدیدی نیاز دارد.
